Dünyadaki Mars Projesi Nedir?

Mars on Earth Project (MoEP); uzay ve Mars çalışmalarının simüle edildiği, analog araştırma istasyonu, analog astronot çalışmalarını ve bileşenlerini içeren modüler yapıda kurulacak fiziki bir istasyon çalışmasıdır.

Mars on Earth Project (MoEP)’in hayata geçmesi neden önemli?

Uzay yarışında zaman hızla akıp giderken, bizim de bu kulvarda yerimizi almak adına proje küçük bir kıvılcım başlatacaktır. Zaman içerisinde büyüyerek, diğer illerde de farklı ve daha güzel çalışmaların yeşereceğine inanıyoruz.

Dünya’daki Mars Projesi Hedefleri

• Projede mevcut kısıtlı kaynakların maksimum derecede faydalı kullanılması esastır.
• Öğrenciler başta olmak üzere toplumumuzda popüler uzay kültürünü yaymak, bu konuda güncel gelişmeleri de paylaşarak bilgilendirmek, bu konuda uygulamaya yönelik çalışmalar geliştirmek,
• Gezegenler, evren, sürdürülebilir yaşam, enerji ve çevre-geri dönüşüm, iklim değişikliği, inovasyon konularında farkındalık yaratmak,
• Modellenmiş bir Mars yerleşkesi kurmak, yazılımsal bir simülasyon uygulaması ile gerçek ve sanallaştırılmış uzay çalışmalarını bir arada sunmak,
• Radyo astronomi alanında öncülük edecek amatör gözlemler başlatmak, donanım üretmek ve görece maliyetli bu donanıma sahip olamayan gözlemciler için paylaşılabilir bir veritabanı alt yapısı oluşturmak ve verilerin incelenebilmesi için son kullanıcıya sunmak,
• Kıtalar arası amatör telsiz haberleşme ve amatör uydu haberleşmesi de dahil olmak üzere her yönüyle örnek bir haberleşme istasyonu kurmak,
• Projenin yapılabilirliği ve düşük maliyeti ile diğer il ve ilçelerde de kurulmasına örnek olmak, bu konuda yardımcı Türkçe doküman üretmek ve teknik bilgi paylaşımı sağlamak olarak özetlenebilir.

Bu çalışmalar gerek ilköğretimden liseye ve akabinde üniversite öğrencilerine kadar çeşitli imkanlar sunmayı hedeflemiştir. Buna örnek;

İlköğretim Seviyesi:

Farkındalık ve yeni keşifler için heyecan duyma, bilimsel alan uygulamaları için gözlem ve inceleme imkanı sağlama,

Ortaöğretim Seviyesi:

Matematik, fizik, coğrafya, gibi sosyal bilimler ve fen bilimleri alanında öğrenilen derslerin pratiği için uygulama alanı sağlama, öğrencilerin yenilenebilir enerji kaynaklarının üretimi ve depolanmasını uygulama seviyesinde çalıştırma becerisi kazandırma, kablolu-kablosuz haberleşme araçları ile uzaktan ölçme ve kontrol becerileri geliştirecek imkanlar sağlamak sayılabilir.

Üniversite Seviyesi:

Diğer eğitim basamaklarında ise; yurt içi ve yurt dışındaki üniversiteler, üniversite öğrenci toplulukları ve Mars araştırma toplulukları ile iletişim kurularak, yerleşkenin imkan ve araçlarından faydalandırma, araştırma, ortak proje geliştirme, uzak veri paylaşımı, benzer gözlem araçlarının kurulması konularında teknik destek sağlama gibi hususlar sıralanabilir.

Planlanan yerleşkeyi tanımak için üzerinde kısa notlar yer alan yukarıdaki resme bakarak başlayabilirsiniz.

Gerçek Dünya Bölümü

Amatör telsiz istasyonları, amatör uydu ve uluslar arası uzay istasyonu haberleşme, acil-afet haberleşme, amatör radyo gözlem çalışmaları öğrenci eğitim ve kursları ve amatör bilim çalışmaları yer alacaktır.

Yapay Mars Bölümü

Kurguya dayalı geliştirilen yapay bir yerleşke benzetimi ve bu yerleşkeyi kontrol eden göreceli yapay zeka destekli bir simülasyon yazılımından, öğrencilerin katılabildiği ve yazılımın İnternet üzerinde zaman gecikmeli olarak kontrol ettikleri modellenmiş Mars yüzeyi, Mars kolonisi, Mars uzay araçlarından ve telemetrik sensör veri alt yapısından oluşmaktadır.

Şimdi, aşağıdaki resim üzerinde yer alan numaralandırma baz alınarak planlanan yerleşkenin detaylı tanıtımına geçelim. Projede yerleşkesinin konum bazlı fiziki olarak faaliyete geçebilmesi için yer tahsisi konusunda çalışmalar devam etmektedir.

İlk anda taslak olarak belirlenen 1.000 metrekarelik (1 dekar) bir alan çalışma için yeterli görülmektedir. Bunun 500 metrekaresi yapay Mars yerleşkesine ayrılmıştır. Diğer alanlarda ise aşağıda detayları anlatılan çalışmalar yapılacaktır.

01.  Çanak anten.

Resim-3. Yenilenebilir enerji kaynakları (Image Credit: Mars on Earth Project)

02. Acil durumlarda kullanılmak üzere devreye girecek olan güneş panelleri alanıdır. Tesisin dışarıdan elektrik ihtiyacı olmadan veya afet vb. durumlarda, enerji hatlarında meydana gelen bir arıza nedeniyle kullanılamaz hale gelmesi durumunda güneş panelleri, şarj üniteleri ve akülerle ile ihtiyaç duyulan elektrik ihtiyacını sağlayacaktır. Bu gibi durumlarda yerleşkenin tüm diğer aydınlatma ve simülasyon uygulamalarının enerji tüketimi minimumda tutulacak, öncelik haberleşemeye verilecektir.

03. Acil durumlarda kullanılmak üzere devreye girecek olan pal/rotor frenli rüzgar türbini alanı. 2 Numaralı maddede yer alan güneş enerjisi ile elektrik üretim ve depolama sistemi ile birlikte çalışacaktır.

Mars’ta bu yazının yazıldığı zamanda rüzgar hızı yaklaşık 14 Km/s. Ancak zaman zaman özellikle gezegen yüzeyinin ısınmaya başladığı yazın ilk dönemlerinde kuru buz halindeki karbondioksitin (CO2) çözülmesinden kaynaklı çok ciddi rüzgar hızlarına ve fırtınalara sahne olmaktadır.

Diğer yandan az ışık yoğunluğu altında çalışacak olan sabit güneş panelleri hem Mars habitatlar, hem de Mars’taki uzay araçları için de problem teşkil etmektedir ancak; rüzgar, kullanılabilir bir enerji kaynağıdır, bir fırsattır. Bu da aşırı rüzgar ve toz fırtınasında çalışabilecek rüzgar türbini tasarımı düşüncesi için bir done sayılabilir.

Yerleşke için seçilen bölgedeki rüzgar, rüzgar türbininin efektif kullanımı için uygun hızlardadır. Aşırı rüzgar faktöründen dolayı pervane yapısının ve üretecin zarar görmemesi için “frenli yapı” öngörülmüştür. Rüzgar türbini acil durumlarda gece de akü şarj desteği imkanına sahiptir.

04. Diğer radyo astronomi gözlem çalışmalarında (Jüpiter, Güneş amatör radyo gözlem çalışmaları) kullanılacak olan donanıma ait dipol ve 90 cm.lik küçük çanak anten parkıdır. Alanın arka kısmında bulunan alanın ise yine amatör radyo astronomi gözlemlerinde çoklu anten parkı olarak kullanılması planlanmıştır. (Jüpiter radyo gözlem konusunda kullanılabilecek ve var olan örneklerine göre çok daha hassas, kullanım kolaylığı ve özellikleri arttırılmış yeni alıcı dizaynları üzerinde çalışılmaktadır.)

05. Ziyaretçi dinlenme, toplantı ve gösterim alanıdır. Pergolaların da bulunduğu alan gerek dinlenme ve gerekse gece ziyaretçi etkinliklerinde, tesisin tanıtımında, barko-vizyon gösterimlerinde ve gökyüzü tanıtımında kullanılacaktır.

Resim-4. İstasyonlar. (Image Credit: Mars on Earth Project)

06. Mekanik tasarım destekli simulasyon bölümü. Bölüm bir Planetaryum yapısından farklı ve metal bazlı konteyner yapıdan biridir. Bu konteyner iç yapısı; uzay aracı iç donanımı şeklinde modellenecektir. Yapı; bilgisayar destekli komuta kontrol, etkileşimli görseller, iç mekan aydınlatma ve görüntü sistemleri ile desteklenecek, mekanik hareket sistemleri desteği ile etkileşimli hale getirilecektir.

Toplamda bir etkinlik zaman dilimi içerisinde aynı anda 2 sistem kullanıcısı (pilotlar) ve mürettebatı temsilen maksimum 10 ziyaretçi alabilecek şekilde tasarlanmıştır.

Resim-5. Amatör telsiz (Image Credit: Yaesu)

07. Ana haberleşme istasyonu. Bu istasyon telsiz sistemi, sabit ve bilgisayar kontrollü hareketli anten donanımları ile teşkil edilecektir. İstasyonun uzay bölümüne kazandırılacak özellikler özetle şunlardır.

• Amatör uydu haberleşmesi. İlk etapta yaklaşık 150-2.000 Km. ye kadar olan Alçak Dünya Yörüngesi’nde (Low Earth Orbit-LEO) mevcut olan amatör uyduların iz ve haberleşmesinin takibi,
• Uluslararası Uzay İstasyonu’nun (International Space Station-ISS) yörünge iz takibi, Yavaş Taramalı Televizyon (Slow Scan Television-SSTV) donanımı üzerinden Dünya’ya aktarılan görüntülerin istasyon tarafından alınarak web üzerinden ziyaretçilerle paylaşılması, ISS üzerinde bulunan diğer amatör telsiz ekipmanlarından biri olan Otomatik Paket Raporlama Sistemi (Automatic Packet Reporting System-APRS) haberleşmesi ve mesaj trafiği paketlerinin izlenmesi,
• Yeni fırlatılan bu tip uyduların ilk sinyallerinin izlenmesi ve uydu üreticiye geri bildirimde bulunulması,
• Amatör frekans bandını kullanan uyduların telemetre verilerinin, hız ve aktivite döngülerinin izlenmesi,
• Otomatik uydu izleme ağlarına katılım desteğinin kazanılması,
• Sistemin tamamlanması ile birlikte bu donanım yaklaşık 36.000 Km.deki Jeostatik -yer sabit- Yörüngede (Geostationary Earth Orbit-GEO) bulunan uydu izleme çalışmalarının yapılması şeklinde özetlenebilir.

Resim-6. Çalışma alanları tasfir görseli.

İstasyona kazandırılacak olan yer bazlı özellikler ise;

• VHF/UHF telsiz sistemleri ile il bazında ve röle/linklerle diğer illerdeki amatör telsizcilerle haberleşme,
• HF telsiz sistemi ile yakın/komşu ve uzak ülkelerle haberleşme,
• Yaklaşık 60 Km. yarıçaplı bir deniz sahasında araç trafiğini gözlem için (Automatic Identification System-AIS) (Yasa gereği bu veriler web veya başka platformlar üzerinden üçüncü kişilerin paylaşımına açılmayacaktır),
• Yaklaşık 50-100 Km. yarıçaplı hava sahası trafiğini gözlem için Otomatik Bağımlı Gözetim-Yayını (Automatic Dependent Surveillance–Broadcast ADB-S) (Anlık veri paylaşımı yapılmayacaktır).
• Yıldırım ve meteorolojik veri ve basit sismik verileri izleme,
• Acil afet durumlarında (veya ilgili kurum kuruluşlarca talep edildiğinde) haberleşme altyapı desteği sağlayabilme şeklinde özetlenebilir.

Resim-7. İstasyonlar ve eğitim alanı. (Image Credit: Mars on Earth Project)

08. Yerinde eğitim odası. Uzay çalışmalarının anlatımı yanında aynı zamanda amatör telsizci adaylarının sınav için yetiştirilmesi, lisanslarını aldıktan sonra eğitimi ve kendilerini geliştirme imkanı sağlanması, uluslararası amatör telsiz yarışmalarına (SSB, CW haberleşme, LOTA, ROTA, SOTA, IOTA vb.) katılım, izcilerin JOTA çalışmalarına destek sağlanması için düzenlenecek olan yerinde eğitim konteyneridir.

Bu alanda yapılacak ön bilgilendirmeden sonra amatör telsizci olmayan gençlerin ve ziyaretçilerin de sorumlu operatör nezdinde amatör telsiz haberleşme istasyonu ziyaretlerine, yine sorumlu operatörün kontrolünde özendirme maksatlı kısa süreli haberleşme çalışmalarına katılmalarına müsaade edilecektir.

Konteyner, yukarıda bahsedilen diğer konteyner ile birleştirilerek kullanılacaktır. (Oturma düzeninde 14 kişi kapasitelidir)

Resim-8. Lokal Mars Komuta Kontol İstasyonuna ait görsel (Image Credit: Mars on Earth Project)

09. Lokal Mars yerleşkesi komuta kontrol ve yönetim istasyonu. Bu istasyon modellenmiş yapay Mars yüzeyi üzerinde yer alacak olan ünitelerin, model rover araçlarının, meteoroloji istasyonlarının güç yönetimi, bu sistemlerin sunucu bağlantılarını, sunucu/kablosuz haberleşme ve ağ bileşenlerini ve bu modellenmiş alana ait video/resim, 3D materyal üretim desteğini üstlenecektir.

10. VHF/UHF/HF telsiz sistemlerine ait anten donanımı ve kuleleri. Yedinci maddede yer alan ana haberleşme istasyonuna ait sistemlerin kullandığı frekans bandına uygun, çeşitli ebatlarda anten ve anten kule yapısını barındıracaktır.

11. Diğer sistem (APRS, AIS ve ADB-S) antenleri. Yedinci maddede yer alan ana haberleşme istasyonuna ait izleme sistemlerine ait diğer anten yapısının yerleştirileceği bölümdür.

12. Yerleşke ana giriş kapısı. Yana sürgülü yerleşke ana kapısıdır.

13. Ziyaretçi karşılama ve yerleşke tanıtım sahası. Ziyaretçilerin okul gruplarının karşılandığı ve yerleşke, uyulması gereken kurallar ve güvenlik konularında ilk bilgilendirmenin yapılacağı alandır.

14. Ziyaretçi gezi yolları. Ziyaretçilerin yerleşke içerisinde serbest dolaşabilecekleri güvenli alanlardır.

15. Ziyaretçi gözlem ve bekleme alanı. Ziyaretçi yoğunluk durumunda ikincil bekleme/dinlenme alanıdır.

16. Işık kirliğini minimuma indiren ve aydınlatma seviyesi kontrol edilebilir, kapatılabilir aydınlatma sistemleri. Ziyaretçi kabul zamanları dışında yerleşkede enerji kullanımı minimumda tutulacak ve aydınlatmalar ışık kirliliğine neden olmamak için kapatılacaktır.

17. Lokal Mars yerleşkesi rüzgar önleyici perde. Benzetim için modellenmiş Mars üst yüzeyi, kırmızı toprak (Terra-Rossa) ile kaplanacağı için, ziyaretçi saatleri dışında modellerin aşırı rüzgardan koruma perdesi olarak kullanılması öngörülmüştür.

18. Yaklaşık 414 metrekarelik açık alan lokal Mars yerleşkesinde; model rover ve modellenmiş yerleşke ünitelerine (habitatlar, madenler, sondajlar, laboratuvarlar, istasyonlar vb.) ait telemetre verilerini aktaran kablosuz ağ bağlantısı.

Bu sistem Mars gezegeni yörüngesinde bulunan; gerek gezegen hakkında bilgi toplayan ve gerekse yüzeydeki roverler ile Dünya haberleşmesini sağlayan uydular (2001 Mars Odyssey , Mars Express , Mars Reconnaissance Orbiter, MAVEN vb.) ile Derin Uzay Ağı (DNS)‘nin çalışma prensibinin benzetimidir.

19. Model rover görev parkuru. Proje kapsamında geliştirilen zaman gecikmeli komuta-kontrol yeteneğine sahip prototip roverin kullanacağı parkurdur. Parkur alanı zemin ve yan bölümleri rover görevlerine uygun şekilde yeraltı ve yer üstü veri sağlayıcı, navigasyon yardımcıları ağ birimleri içerecektir.

20. Lokal Mars yerleşkesi ana üs ve koloniye ait modellenmiş habitat üniteleri alanıdır.

21. Lokal Mars yerleşkesi uzak üs ve meteoroloji istasyonu (MTO birimi). Mars yüzeyinde halen aktif olarak faaliyette bulunan InSıght uzay aracının benzetimidir. Bu istasyon atmosferik hava durumu (nem, basınç ve sıcaklık – rüzgar ölçüm daha sonra eklenecek), GPS kullanılmadığı için rakım bilgisi, basit sismik ölçüm bilgilerini sisteme kablosuz olarak aktaracaktır.

22. Lokal Mars yerleşkesi modellenmiş sondaj, regolith madenleri, CO2 ve jeolojik araştırma bölümüdür.

Çevre Duyarlılığı

Projenin çevreye duyarlılığı da öne çıkan bir diğer husustur. Bugün evlerimizde, iş yerlerimizde dikkatsizce israf ettiğimiz bir litre suyun, sadece Uluslararası Uzay İstasyonuna götürmenin toplam maliyeti 20-25 bin dolar olduğunu göz önüne alırsak; Mars gibi bir gezegende insan yaşamsal döngüsü için ne kadar önemli olduğu, taşınmasının, bilimsel üretim süreci ve zahmeti de bu çalışmada vurgulanacaktır.

Yerleşkede de depolarda toplanacak yağmur suyunun bahçe sulama amacıyla kullanılması, çöplerin ayrılmış çöp kutularına yönlendirilmesi ile geri dönüşüme gönderilmek üzere ilk anda ayrıştırma yapılması, mümkün olduğunca sıfır atık mantığı ile hareket edilmesi, Güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, eldeki imkanların geri dönüşüm anlamında ne kadar efektif kullanıldığının gösterilmesi ile öğrenciler ve ziyaretçilerde çevre bilinci oluşturulması da hedeflenmiştir.

Çevre ve Kişisel Güvenlik

Güvenlik, taviz verilmeyecek konuların başında tutulmuştur. Yerleşkede; gece görüş ve harekete duyarlı iç/dış mekan kamera ve kayıt sistemleri, mikrodalga ve PIR alarm sistemleri ile elektronik tesis güvenliği tahsis edilecektir.

Kişisel güvenlik anlamında ise; koruyucu başlık, eldiven, gözlük, iş tulumu, bel halatı ve yangın söndürücü gibi standart ekipmanların yanında, havalandırma,  anten kulelerinde hava aracı ikaz lambaları, yalıtım kaplamalı zemin, yıldırım ve yüksek akım koruma, hava kalitesi ölçüm sistemleri de planlanmıştır.

Mars bir yana;

Her şeyden önce halen bu Dünya’da nefes alan ve yaşayan bireyler olmanın sosyal sorumluluğu gereği; ülkemiz için güzel ve örnek bir çalışma yapmak için yola çıktık. Burada yazılı amaçlarımızın hayat bulması için de giderek büyüyen ve her biri farklı uzmanlığa sahip gönüllülerden oluşan bir grupla çalışıyoruz

Projede her yaştan kişinin ilgi, bilgi veya mesleki alanına göre yer var! Bu bilgi gölünü büyütmek için bir damla da siz olabilirsiniz!

Mars’a gidecek olan son uzay aracına ülke olarak isim yazdırma rekoru kırdığımız gibi; gerçek anlamda da Mars araştırmalarında ülke olarak var olduğumuzu birlikte öne çıkaralım istiyoruz.

Sizlerden Beklentimiz

Gerek web ve gerekse sosyal medya hesaplarımızı takip ederek; #marsonearthproject etiketi ile projenin tanıtımına destek olmanız; düşüncelerinizi, pek tabi eleştirilerinizi de bizimle paylaşmanız.

Projeyi sadece uzaktan izlemeyip gönüllümüz olarak katkı sağlamak, siz de bu heyecanı yaşamak isterseniz gönüllü formunu inceleyebilirsiniz.

Birlikte başarabiliriz, var mısınız?