Konuya başlamadan önce katılımcılar için bazı güvenlik tedbirlerini hatırlatmak isteriz. Ünitelerin yapımında hangi malzeme kullanılırsa kullanılsın kişi sağlığı ve güvenliği ön planda tutulmalıdır. Malzemelerin üretici kişinin bizzat kendi kullandığı atık malzemeler olmasına dikkat edilir. Bir başkasının veya bir atık noktasından temin edilen malzemelerin kullanılması sağlık açısından önerilmemektedir. Malzemeler kullanılmadan önce sabunlu su ile yıkanmalı ve doğal ortamda kurutulduktan sonra kullanılmalıdır.
Materyallerin kesilmesi, yapıştırılmasında kullanılacak alet ve avadanlıklar bir yetiştin veya denetmen eşliğinde koruyucu gözlük ve eldivenle kullanılmalıdır.
Malzemelerin temizlenmesinde solvent, benzin, motorin, gazyağı vb. bileşenler içeren çözücüler kullanılmamalı, su bazlı akrilik, model boyaları tercih edilmeli, boya işlemleri açık alanda ve havadar bir yerde yapılmalı mutlaka maske kullanılmalıdır. Basınçlı tüpler tamamen bittiklerinden emin olunmadan delinmemeli veya ateşe atılmamalıdır. Malzeme önerileri sadece tavsiye niteliğinde olup, tamamen ahşap malzemelerden üretim önerilir.
Ünite üretimi yapmak isteyenler kendi güvenliklerini sağlamak zorundadır. Mars on Earth Project veya sistem yönetimi bu konuda bir sorumluluk üstlenmez, sisteme kaydolan kullanıcılar kullanıcı sözleşmesindeki uyarıları okuyup anladıklarını teyit etmiş sayılırlar.
Çevre Duyarlılığı ve Atık Malzeme Geri Kazanım
Mars on Earth Project Mars ünitelerinin inşasının tamamına yakını atık malzemelerden oluşması ön plandadır. Aşağıda örnekleri verilen kapaklar, atık pet şişeler, kutular, kâğıtlar, pipetler, kürdan ve çubuklar vb. gibi objelerden kolayca üniteler üretilebilir.
Enerji ünitelerinde özellikle güneş panelleri ve rüzgâr türbinlerinin eklenmesi temiz enerjisi üretim ve kullanımı konusunda duyarlı bilinci teşvik etmek amaçlıdır. Mars on Earth Project yerleşke alanının büyümesi ve yeni ünitelerin mevcut enerji ağına eklenebilmesi için öncelikli olarak bu ünitelerin üretilmesi de teşvik maksatlıdır.
Dış Ortam Üniteleri
Her zaman istenilen şekilde özellikle düz şekiller bulmak zor olacaktır. Bu nedenle her yerde bulunabilirlik ve ekonomik oluşları nedeniyle PVC ler bu konuda kolaylık sağlamaktadır. Bir çok çalışmada atık PVC’ler yeniden değerlendirilebilir.
Resim-1. PVC profil yağmur oluğunun üs üniteleri ve binalarının yapımında kullanım örneği. Profil yapısı ile kolaylık sağlamaktadır. (Image Credit: Mars on Earth Project)
Isı ile nispeten kolay şekillendirilmesi, zımparalanabilme ve mukavemet açısından açık yerleşke alanları için ideal bir malzeme arasında sayılabilir.
Resim-2. Açık yağmur oluğunun kullanımına bir başka örnek. (Image Credit: Mars on Earth Project)
PVC açık tip yağmur olukları ısıtılarak kenarlar açılabilir ve dikey yükseklik ayarlanabilir, hangar ve maden tünel girişi üretilebilir.
Resim-3. Enerji nakil hatları örneği. (Image Credit: Mars on Earth Project)
Enerji nakil hatlarının üretilmesinde aynı PVC su olukları ve silindirik PVC borular kullanılabilir. Ana dağıtım yolları büyük alt dağıtım yolları küçük üretilir.
Resim-4. Kolayca bulunabilecek alüminyum çay kutuları. (Image Credit: Mars on Earth Project)
Şekilleri itibarıyla bu kutu türleri bir çok model benzetimi için uygundur ve kolay işlenebilir.
Resim-5. Kalıp malzemesi olarak kullanılabilecek malzemeler. (Image Credit: Mars on Earth Project)
A-Çift plastik katman kullanılarak içi boş pozitif beton kalıp çıkarılabilir. Kalıp malzemesi turuncu ve siyah toz boya ile karıştırılıp ton elde edilebilir. Kalıp donmaya yakın yüzeye işleme yapılabilir, anten direkleri ve dış aydınlatma için plastik/ağaç çubuklarla delikler açılabilir. Yarım küre üs binası yapımı için kullanılabilir.
B-Alüminyum gazlı içecek kutuları beton kalıplarla silindirik yapılar, kule üretimi için kullanılabilir.
C-Küre şeklindeki (karpuz) aydınlatma ünitesi dış plastiği içi dolu beton kalıp çıkarılabilir. Kalıp donmaya yakın yüzeye işleme yapılabilir, anten direkleri ve dış aydınlatma için plastik/ağaç çubuklarla delikler açılabilir. Tam küre hava/uzay radar üs binası yapımı için kullanılabilir.
Kalıplamada hazır sıva veya alçı kullanılabilir.
MATKİM: (Hızlı donan grout harcı) dayanımıdır, toksik madde içermez, çimento esaslı yüksek akıcılık özelliğine sahip, hızlı priz alan, büzülme yapmayan bir harçtır. 2 saat içinde donar, kimyasallara, donmaya, yağlara ve asitlere dayanımlıdır. Kalıplandıktan 1 saat sonra basınç mukavemeti 13 N/mm², 28 gün sonra 50 N/mm²’ye ulaşır. 25 Kg.lık torbalarda bulunabilir. 2 Kg ile 1 mm kalınlığında 1 metrekare kaplanabilir.
ALÇI: Hızlı donan tip. Her türlü dekoratif şekillerin dökümünde, kalıp çıkarma ve montaj işlerinde kullanılan bir yapı alçısıdır. donma süresi 25 dk. Basınç dayanımı min. 9,0 N/mm²
Resim-6: Su kaplarının kullanım örnekleri. (Image Credit: Mars on Earth Project)
0,5 ve 1’er litrelik plastik içecek şişeleri ile saydam seralar oluşturulabilir ancak dayanıksız olacaktır. Eğer sera habitatları yapılmayacak ve görsel barınma üniteleri yapılacak ise, plastik şişelerin içi Kaleterasit tip hazır sıvalar ile doldurulup kurumaya bırakılır. Kurumasına yakın plastik şişe dikkatlice çıkarılır ve henüz tam kurumamış olan çimento üzerine şekiller çizilip, yazı yazılabilir.
Mekik ve Roket Pistleri Benzetim Malzemeleri
Roket ve mekik rampaları, çalışma istasyonları ve madenlerin çalışma sisteminin benzetimi için yapay sis, videodaki gibi piezzo uygulaması ile kolayca üretilebilir.
Genel Malzeme Örnekleri
Alüminyum Kutular
Yüzey boyalarından arındırılıp, mat renk sprey boya ile boyanıp eskitme çalışması yapılabilir. Fiziki modellemede yakıt ve gaz depoları benzetiminde kullanılabilirler.
Plastik/Metalik Kapak
Standart boyda birçok içecek şişelerinin kapakları mini araçların tekerleğinin yapımında veya depoların kapaklarının, çevre aydınlatması, ışıldak vb. sabit modellemede kullanılabilir.
DVD/VCD
Dairesel olan bu diskler 8 ve 12 cm’lik boylara sahip olmakla birlikte üzerine LED dizilerek güneş panelleri yapılabilir. Saydam kapakları ünitelerin veya roverlerin cam modellemesinde kullanılabilir. Kırıldığında parçalara ayrılan bu malzemenin kullanımında gözlük kullanılmalıdır.
Mini Hortumlar
Steril (açılmamış) serum hortumu, akvaryum silikon hava hortumu, kalın bakır kablo dış yüzeyleri üniteler üzerinde su, elektrik, gaz borularının modellenmesinde kullanılabilir.
PVC Boru
Ortadan diklemesine kesilmiş 10 cm. lik kısa borular maden ve yeraltı giriş tünellerinin, garaj girişlerinin veya açık maden depolama tesislerinin yapımında kullanılabilir.
Kalemler
Çevre aydınlatma direkleri olarak kullanılabilir. Saydam tükenmez kalemlerin dibinden aydınlatma ile dikey aydınlatma üniteleri veya enerji santralleri benzetimi yapılabilir.
Kağıt Atıklar
Arazi modellemede ağaç tutkalı ve hamurla karıştırılarak toz/gıda boyası ilave edilip, arazi arızaları detay çalışması yapılabilir.
Teller
Arazi modellemede kâğıt hamuru ile birlikte kullanıldığında alt iskelet yapısını oluşturabilir.
Parfüm Kapakları
Küçük kapaklar değişik ve küçük objelerin yapımında kullanılabilir.
İnce Ağaç Talaşı
Ağaç tutkalı ve toz/gıda boyası ile karıştırılarak İşlenmiş ve işlenen maden benzetiminde veya pürüzlü yüzey elde etmede kullanılabilir.
Kaleterasit
Bina ve tesis modellemede, benzer bina kalıplamasında kullanılabilir, dayanım sağlar. Taş ve kaya modellemede objelerin sağlam birleşmesini sağlar.
Poliüretan Köpük
Dolgu ve doğal görünümlü yüzey ve kaya modellemede kullanılabilir. Sertleştikten sonra kolayca işlenip boyanabilir.
Model Habitat Besin Üniteleri ve Sera Modelleme Materyalleri (Gerçek Canlı Yaşam)
Gerçek bir Mars koloni üssü sadece maden çıkaran araçlar, gezinen roverler, şantiye robotları, harfiyat kamyonlarından ve maden/inşaat alanlarından oluşmayacaktır. İnsanların beslenme kadar moral, stresin kontrol altında alınması ve motivasyonunun yüksek tutulması için Dünya benzeri atmosferler (dinlenme, kafeterya vb.) kurulması bir gerekliliktir.
Bunun yanında en önemli zincir olarak beslenme ve gıda üretim merkezleri başı çekecektir. Mars üzerinde sahip olunan ve olunacak her şey değerlidir. Mümkün olan her şey israf edilmemek ve maliyetleri düşürmek adına geri dönüştürülebilir planlanmalıdır.
Buna insani atıklar, çevresel atıklar, idrar ve dışkı da dâhildir. Oksijen ve su dönüşümü kadar seralarda ister topraklı, isterse topraksız (Hydroponic, Aquaponic) tarım sistem olsun kendi kendini besleyebilen dengeli ve kapalı bir sistem kurulması zorunluluk olarak öne çıkmaktadır.
Fiziki modellenmiş Mars yerleşkesinde bitkisel yaşam benzetimde Türkiye’de de bol ve kolayca bulunabilen aşağıdaki özel bitkiler kullanılabileceği öngörülmüştür. Bu bitkilerin özellikleri, morfolojik değişimler, renk ve hücre değişimleri, yaşam döngüsü, hücre yapıları okulların biyoloji ve/veya fen derslerinde işlenen konularla (su, küf mantarları, soğan zarı inceleme, yanak içi epitelyum hücrelerini gözlem, farklı yapıların görüntülenmesi vb.) benzeşmekte olup, denetmenler kontrolünde okul mikroskoplarında ders destekleyici materyal/deney kapsamında incelenebilir.
Habitat ve seralar kimya, fizik ve biyoloji dersleri gibi birçok ders için uygulamalı laboratuvar alanı doğurabilir. Seralarda kullanılan mini bitkilerle, yapımı oldukça kolay olan DNA izolasyon model çalışması yapılabilir. Aktif bilim, öğrencilerin sıkıcı gelen derslere ilgisini arttırabilir.
Canlı Mini Bitki Üniteleri
Resim-1. Kara yosunu, Liken, kaktüs, eğrelti otu vb. (Image Credit: Wikipedia)
TerraRossa (Zemin)
Kırmızı killi toprak yüzey modellemesinde kullanılabilir. Terra Rossa, Mars toprağına benzer yapıda ve demir oksit içerir.
Resim-2. Su mercimeği, Lichen yosunu, karbon granül. (Image Credit: Wikipedia)
Bryophyta
Karayosunu olarak bilinir. Nem ve ışık durumuna göre yeşil ve kahverengi tonlarında olup bakım gerektirmez, iyi bir kapatıcıdır. Su ve besin gereksinimi azdır. Karayosunları; kolay bulunabilirlikleri, uzun ömürlülükleri, zor şartlarda yaşama tutunabilirlik, taşa tutunma ve topraklaştırma salgıları, 15-20 derecelerde fotosenteze başlamaları onları ilginç kılmaktadır.
Sphagnum
Turba yosunu olarak da bilinir. Canlı ya da ölü turba yosunları kendi hücreleri içinde bol miktarda su tutarlar. Su ve besin gereksinimi azdır.
Eğrelti Otu
Yaşam ve sera alanlarında, cam ünitelerde görsel canlı bitki dokusu yapmak için kullanılabilir.
Skulent
Yaşam ve sera alanlarında, cam ünitelerde görsel canlı bitki dokusu yapmak için kullanılabilir. Su ve besin gereksinimi azdır.
Lithops
Yaşayan taşlar olarak da bilinirler. Yaşam ve sera alanlarında, cam ünitelerde görsel canlı bitki dokusu yapmak için kullanılabilir. Su ve besin gereksinimi azdır.
Mini Kaktüs
Az su ve bakım gereksinimleri nedeniyle tercih edilebilir. Yaşam ve sera alanlarında, cam ünitelerde görsel canlı bitki dokusu yapmak için kullanılabilir. Su ve besin gereksinimi azdır.
Lemma Minor
Genelde “su mercimeği” olarak bilinir ve iyi bir biyolojik filtrasyon yardımcısıdır. Su mercimekleri özellikle ışık aldıklarında yapıları koni biçimini alır. Uygun ortamı bulduklarında oldukça hızlı yayılırlar. Diğer bir özellikleri de suyun nitratını düşürmeleridir ve hızlı ürer. Atık sudaki besinlerin geri kazanımı ve diğer uygulamalar için kullanılmaktadır. L. Minor, biyoetanol üretimi için de idealdir. Ayrıca, yapılan çalışmalarda sudaki Pb, Cu, Zn ve As gibi ağır metalleri çok verimli bir şekilde çıkardığı gözlemlenmiştir (öldürücü olmayan konsantrasyonlarda). Kısacası biyoremedidatör (bir çevre kirleticisinin mikroorganizmalar yardımıyla uzaklaştırılması) özelliğine sahip olarak bilinmektedirler. Kendi kendine yeten bir sistem (Closed Eco System) simülasyonu için önem arz etmektedir.
Lichen Yosunu
Norveç Yosunu olarak da bilinir, özellikle fuşya rengi görüntü olarak tercih edilebilir. Bulunduğu ortama görsellik katar. Uzun ömürlü ve bakım gerektirmez.
Aktif Karbon
Granül şeklinde aktif karbon, sera ünitelerinin havasını temizlemek, bakteri ve küf oluşumunu engellemek için kullanılabilir. Böylece kapalı bir teraryum gibi kendi kendini temizleme özelliği kazandırılabilir. Kendi kendine yeten bir sistem simülasyonu için önem arz etmektedir.
