Bu bölüm uydular üzerinden ses haberleşmesi yapmaya odaklanacak olan radyo amatörleri için değil ama uydular üzerinden sayısal haberleşme gerçekleştirmeyi düşünen ya da uyduların telemetre verilerini çözmeye çalışacak ya da uydulara telekomut göndermeyi düşünenler içindir.
İstasyonundan yapılacak en önemli haberleşme yöntemlerinden biri de telekomut ve telemetre işlemleri olacaktır. Bu amaçla yukarıda anlatılan sistemlere ek olarak sayısal verilerin modüle edilmiş sinyal üzerinden ayrıştırılması için bir modem ve/veya ses arayüzü ve bilgisayar yazılımları kullanılması gerekecektir.
Modem Kullanımı
Eğer yapılacak haberleşme bilinen standartlara uygun bir protokol ile (AX25, APRS, UI, RTTY, SSTV, vb.) yapılacak ise bu protokollerle çalışabilen bir modem kullanılarak ve bu modemin telsiz ile arayüzlendirilmesi yeterli olacaktır. Aşağıda örnek bir modem kullanımı senaryosu gösterilmektedir;
Resim-1. Modem Bağlantısı.
Yukarıdaki örnek senaryo için telsiz cihazından ses bilgisi modeme gönderilmekte, modem tarafından çözümlenen uygun protokoldeki sayısal veri seri arayüz ile bilgisayara aktarılmaktadır. Aynı şeklide, ters yönlü olarak, bilgisayar ortamından seri arayüz ile modeme aktarılan veri modem tarafından ses sinyallerine çevrilmekte ve bu ses bilgisi telsiz cihazı üzerinden yayınlanmaktadır.
Modem kullanımı durumunda PC yazılımı olarak herhangi bir terminal yazılımı (Putty, Realterm, Coolterm, vb.) kullanılabileceği gibi, modemler KISS denilen saydam bir moda geçirilip alınan sayısal sinyallerin PC tarafındaki yazılımla çözümlenmesi de sağlanabilmektedir.
Özellikle standart olmayan bir protokol ile haberleşilecek ise, ya da mevcut protokolde bazı değişiklikler yapılmışsa modemlerin KISS modunda kullanılması önerilir.
ÖNEMLİ UYARI : Bazı telsiz cihazları ve modemler üzerinde bulunan TNC (Terminal Node Controller)’ın özelliği belirlenen protokoldeki tüm haberleşmeyi (bağlanma, mesajlaşma, kopma, posta alıp gönderme, duyulan istasyon listesi biriktirme, vb.) yönetebilen bir yazılım olmasıdır. Bu durumda PC tarafında çalıştırılacak yazılımdan beklentiler tamamen azalmakta tüm haberleşmenin yükünü TNC yürütmektedir. PC bağlantısı olmasa dahi TNC yazılımı modem bağlantılarını yönetebilmekte ve bağlantı isteklerine ya da posta işlerine cevap verebilmektedir.
Ne yazık ki TNC modu telemetre ve telekomut işlemleri için uygun değildir. Bu nedenle telsiz cihazı içerisinde bulunan TNC (örn : Kenwood TS-2000 TNC) veya modem üzerinde bulunan TNC yazılımları kullanılmamalı sadece modem arayüzü olarak kullanılarak telemetre telekomut işleri PC yazılımları aracılığı ile yapılmalıdır.
Tabii ki bu durum standart arayüz kullanan uydu bileşenleri (örnek: ISS AX25 ve APRS istasyonları) için geçerli değildir.
Arabirim Kullanımı
Bazı durumlarda uydu telemetre ve telekomut sinyal yapısı standarda birebir uyumlu olmayabilir, bu durumda mevcut hazır modemlerin haberleşme amacıyla kullanılması olası değildir. Ya da modemlerin doppler etkisi ile oluşan sinyal bozulmalarını kompanze edebilmeleri mümkün olmayabilmektedir. Bu durumlarda PC üzerinde bulunan işlemci gücü yardımı ile DSP işlemleri yapabilmek amacıyla telsiz cihazının demodülatör çıkışındaki ses arayüzlerinin PC üzerinde işlenmesi yaygın olarak kullanılan alternatif bir modem çözümüdür.
Genel olarak bu arayüzler PC üzerinde bulunan ses kartları, harici ses kartları veya bu iş için özel olarak üretilmiş telsiz ses arayüz cihazlarıdır.
Ayrıca ay yansıtması, meteor scatter gibi çalışmalarda kullanılan modların (JT65, FSK441, vb.) en kolay kullanımı (bu modlar için yapılmış hazır modemler olmaması, bu modların sürekli gelişim halinde olması, vb. nedenlerle) bu ses arabirimleri ile olmaktadır.
Resim-2. Telemetre çalışması için basit ses arayüzü devresi.
Çok basit bir devre veya USB ses kartı da bu modüllerin yerini tutabilir ancak aşağıda bu amaçla kullanılabilecek birkaç alternatif hazır ticari ses arayüzü gösterilmiştir;
Resim-3. Telsiz Ses Arayüzleri.
Yazı Dizisi İndeksi
1. Bölüm – Amatör Uydu Haberleşmesi – Giriş
Amatör uydu haberleşmesi konusunda genel bilgiler ve giriş yazısı.
2. Bölüm – Uydular Hakkında Genel Bilgiler (Yörüngeler, uydular, doppler ve uzay haberleşmesi)
Yörüngelerin temel özellikleri ile alçak Dünya yörüngesindeki uydularda karşılaşılan doppler etkisi ve halihazırda kullanabildiğimiz amatör uydular hakkında bilgiler.
3. Bölüm – Amatör Uydu İzleme İstasyonu Konumu ve Bileşenleri
Yazı dizisinde anlatılan ve kurulması hedeflenen yer istasyonu için ihtiyaçlar (gereksinimler).
4. Bölüm – Amatör Telsiz Cihazı Özellikleri
Uydu haberleşmesi için kullanılabilecek amatör telsizlerin genel özellikleri ve kullanılabilecek telsiz cihazları için öneriler.
5. Bölüm – Bilgisayar ve Yazılımlar
Amatör uydu takip yazılımları ve bu yazılımların çalıştırılabileceği temel bilgisayar özellikleri, bilgisayar programlarının amatör uydu izleme ve takip çalışmalarındaki kullanımı.
6. Bölüm – Anten Rotor Kontrol Arabirimi
Yönlü antenlerin kumanda işleminin hangi donanımlar ve yazılımlar yardımı ile yapılabileceği ve bunların istasyon için kullanımı.
8. Bölüm – Güç ve Alıcı Amplifikatörleri
Alıcı antene ulaşan zayıf sinyallerin ön yükseltmesini yaparak iletim hattında (koaksiyel kablo) oluşacak zayıflamaların da etkisini azaltmak amacı ile kullanılan ön yükselteçler (preamplifikatörler) ve uydu çalışmalarında nadiren ihtiyaç duyulan ancak Ay yansıtması ya da meteor çalışmaları gibi yüksek güç gerektirecek çalışmalarda kullanabilecek güç yükselteçleri.
9. Bölüm – Antenler ve Anten Kulesi
Amatör uydu çalışmaları için kullanılabilecek farklı yapıda ve polarizasyon özelliklerine sahip antenler ve bu antenlerin anten kulelerine montajı, bölüm kapsamında anten birleştirme ve güç bölme amacıyla kullanılan birleştirici/bölücü elemanlar.
10. Bölüm – Örnek Bir Amatör Uydu İzleme İstasyonu Kurulumu ve Bağlantılar
Önceki bölümlerde anlatılan tüm bileşenlerin bir istasyon için nasıl bir araya getirileceği, bağlantılarının nasıl yapılacağı, bu bağlantılar yapılırken nelere dikkat edilmesi gerektiği.
