RMS Titanic’ten Uydulara Mors Kodu Kullanımı

Mors’un Kısaca Tarihi

Mors alfabesi ya da bilinen diğer adıyla Mors kodu, nokta diye tanımlanan kısa ve çizgi diye tanımlanan uzun işaretler ile ifade edilen, bu işaretlerin karşılığında ışık dalgaları veya ses demetleri ile verilerin karşı tarafa aktarılması şeklinde tanımlanmaktadır.

Mors, ilk olarak Amerikalı mucit Samuel Finley Breese Morse tarafından 1835 yılında oluşturulmuştur. Adını da bu mucitin soyadından almış olup, kullanımına ise 1837 yılında başlanılmıştır. Başlarda Amerika’da sadece iki şehir arasında kullanımına başlayan Mors iletişim yönteminin, daha sonraları birçok şehre hat çekilmek suretiyle kullanım alanı genişletilmiştir.

Resim-1. Mors alfabesi.

Titanic’te Mors

Filmi de yapılarak bir zamanlar gösterime giren ve izlenme rekorları kıran RMS Titanic, 14 Nisan 1912 günü buz dağına çarparak battı. RMS Titanic isimli gemi tasarlanırken batması ihtimali olan tüm durumlar hesap edilmiş ve bu risklere karşı önlem alınmıştı.

Tabi ki bir buzdağına çarpma ihtimali de düşünülmüştü, ancak kaza çok istisnai bir şekilde meydana geldiği için geminin batmasına sebebiyet verdi.

Aslında, Titanic gemisinin ilerisinde seyreden Californian gemisinden telsizle bilgi verilerek ileride buzdağı olduğu bildirilmişti. Ancak Titanic gemisinin telsiz operatörü uyarıyı dikkate almayarak Türkçe çevirisiyle “Uzak dur, kapa çeneni” anlamına gelen alaylı bir cevap vermişti.

İletişimin bu denli önemli olmasına rağmen bu kadar ciddi bir uyarıyı dikkate almayan telsiz operatörü yaklaşık 1.500 kişinin ölmesine sebebiyet verecekti.

Morsun Genel Kullanımı

Günümüzde az kullanıldığı için önemsiz olduğu düşünülse de Mors kullanımı aslında hayati bir önem taşımaktadır. Yer olayları, hava olayları, mahsur kalma, kaçırılma, kapalı bir yerde kalma gibi birçok zor durumda kalındığında ve hatta uzayda dahi Mors alfabesini bilmek işimize yarayacaktır.

Yardım İstenildiğinde

Mors iletimi yukarıda, elektrik sinyallerinin iletimi şeklinde tanımlanmıştı ancak bu durumu genişletmemiz mümkündür. Her türlü fener, lamba ve lazer ışığı yayan bir alet ile ışık iletimiyle de Mors iletişimi kurmak mümkündür. Yine sert bir cisme vurarak da Mors kullanımı sağlayabiliriz.

Bazı filmlerde karşımıza çıkmıştır, kaçırılma sahnelerinde, kaçırılan kişi parmakları ile Mors iletişimi kurmuştur. Yine kapalı bir yerde mahsur kalındığında duvara veya kalorifer peteğine vurarak da Mors iletişimi sağlanabilir.

Telsiz iletişiminde imdat çağrısı “S.O.S.” kısaltmasıyla ifade edilmektedir. “S.O.S.” kısaltması İngilizce “Save Our Souls”, Türkçe “Ruhlarımızı Kurtar” anlamına gelmektedir. Titanic gemisindeki imdat çağrısı “S.O.S.” değil, “C.Q.D.” idi. “CQD” açılımı “Come Quickly Danger”, bu da Türkçe “Tehlike var, çabuk gel” anlamına gelmektedir.

Resim-2. Mors alfabesinde S.O.S. ve C.Q.D. kodlaması.

Titanic kazasının ardından S.O.S. kodu artık tüm dünyada kullanılan zorunlu bir kod haline gelmiş ve gemilerde artık telsiz kullanımı uluslararası bir standart kazanmıştır.

Denizcilikte

Ticari, askeri ve sivil gemilerin birbiri ile haberleşmelerinde kullanılan Mors, bu gemilerin aynı zamanda limanlar veya üsleri ile de iletişim kurmalarına yardımcı olmuştur. Uluslararası sularda seyreden gemilerin çevrelerindeki ülkelerle bağlantılarında da Mors kullanılmıştır. Bazı ülkelerin deniz kuvvetleri halen eğitimlerinde Mors kodu eğitimi vermektedir.

Askeri Alanda

Özellikle askeri istihbarat alanında gizlilik çok önemli olduğundan dolayı şifreli mesajların Mors alfabesi ile gönderiminin sağlanması, aynı zamanda hız kazanılmasını da sağlamıştır.

Savaşlarda

Dünya üzerinde meydana gelen savaşlarda kullanılan Mors, özellikle Vietnam ve Kore savaşlarında kullanımı ile çok önem arz etmektedir.

Uzay Araştırmalarında

Uzayda veya gezegenlerde telsiz sistemleri ile sesli iletişim kullanımının yanı sıra lazer vb. cihazla ışık aracılığı ile Mors iletişimi sağlanabileceği gibi radyo frekansı üzerinden de sesli Mors iletimi sağlanabilir.

Örneğin Arabalarda bulunan korna aracılığı ile sesli Mors iletişimi kurabileceğimiz gibi yine araba farı ile görsel Mors iletişimi kurulabilir.

Nitekim bir başka film sahnesinde çok dar bir dağ yolunda dönemeç sebebiyle karşı tarafın görülemediği bir anda, şoför kornaya farklı şekillerde basarak karşı tarafa haber göndermiş ve karşı taraftaki şoför de yine farklı şekillerde kornaya basarak cevap vermiştir.

Buna benzer şekilde Mors alfabesiyle bu ve benzeri şekillerde de iletişim kurmak mümkündür. Özetle Mors kullanımı hayatın her yerinde her şekilde mümkün olabilmektedir.

Mors Kullanmanın Faydaları

Normalde radyo temelli iletişim kurulmak istenildiğinde kurulan düzenekler daha karmaşık olabilmektedir. Oysaki Mors kullanılarak iletişim kurulmak istenildiğinde daha basit sistemler ile iletişimi sağlamak mümkündür. Üstelik Mors iletişiminde düşük frekanslı ortamlarda veya QRN şeklinde Q kodu ile ifade edilen cızırtılı ortamlarda dahi iletişimi sağlamak yine mümkündür.

Gelelim Q kodlarına… Mors alfabesinde kullanılan Q kodları telsizcilerin kullandığı konuşma metinlerinin uzun olmasından dolayı gönderme zorluğundan ortaya çıkmıştır. Malumunuz ki uzun kelime veya cümleleri Mors alfabesi ile karşı tarafa iletmek uzun sürebilir ve hatalara sebebiyet verebilir.

Oysaki bunun yerine kısa kodlar geliştirilse işimiz daha kolay olacaktır. Tam da bu düşünceden ortaya çıkan Q kodları, uzun konuşma metinlerini kısaltmaya yaramaktadır.

Örneğin; “Beni kim arıyor?” şeklinde uzun bir yazım yerine QRZ, “Mevkiniz nedir” yerine QTH kullanılmaktadır.

Aynı zamanda iletişimin yazılı olması zaman almasına sebebiyet vermektedir. Mors kullanımı ise yazılı iletişime göre bizlere çok daha fazla hız kazandırmaktadır.

Halen tüm dünyada amatör telsizci belgesi almak için Mors alfabesini bilmek gerekmektedir. Bu durum Dünya Radyo İletişimcileri Konferansı’nda alınan karar ile 2003 yılında zorunlu hale getirilmiştir. Ülkemizde de Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM) tarafından verilen “Amatör Telsizcilik Belgesi” alabilmek için girilen sınavda Mors alfabesinden sorular bulunmaktadır.

Hayatımızın her alanında farkında dahi olmadan kullandığımız birçok bilgi aslında yeri geldiğinde hayat kurtarmaktadır. Hiç işimize yaramaz gibi düşündüğümüz bazı bilgiler özellikle mahrumiyet ya da afet gibi durumlarda çok ama çok işimize yaramaktadır.

Belki de bir hayatı kurtarmaktadır. “Bilgi hayat kurtarır”.