MoEP’in Çanakkale ili Gelibolu ilçesinde kurulması planlanan ve kendi alanında Türkiye’nin ilk Analog Mars Araştırma İstasyonu çalışmaları devam ederken, diğer faaliyetlerimizde aynı şekilde ağırlık veriyoruz.
Önem verdiğimiz uzay gözlem çalışmalarımızdan biri de radyo astronomi olduğunu daha önceki paylaşımlarda ifade etmiştik. Farklı gözlem hedefleri konusunda çeşitli donanımlardan oluşan altyapı ve AR-GE çalışmalarımız başarılı bir şekilde ilerliyor.
Resim-1. Çanak antenlerin odak noktasına yerleştirilecek olan Septum Feed’ler.(Image Credit: MoEP)
Söz konusu çalışmalarımızın odağında; sadece klasik yöntemlerle gözlem ve veri analizi değil, donanım konusunda imkanı olmayan amatör gözlemciler ve araştırmacıların da faydasını gözetmek bulunmakta.
Radyo astronomi, günden güne önemi ve popülaritesi artan bir alan. Bu nedenle çalışmaların tamamını MoEP bünyesinde ve tek merkezde yürütmek yerine, farklı noktalarda bulunan ve işbirliği yaptığımız kurum ve kuruluşlarla birlikte uzak gözlem noktaları oluşturmaya yöneldik.
MoEP olarak biz de imkanlarımız dahilinde donanımlarımızı paylaşmaya ve bu sayede daha çok bilim meraklısı gencimizin de bu çalışmalardan faydalanması için ciddi bir emek ve çaba sarf ediyoruz.
Uzak gözlem istasyonu çalışmalarından birinin ilk adımını yakın zamanda tamamladık. Geçtiğimiz haftalarda Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölüm Başkanı Sayın Prof.Dr.Selim Osman SELAM ile bu çalışmalarımız koordine edilmiş ve Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi bünyesinde bir radyo astronomi gözlem istasyonu kurulmasına karar verilmişti.
Resim-2. Radyo teleskopun şematik yapısı. (Image Credit:MoEP)
Ayrıca, kurucularımızdan Sayın Barış DİNÇ’in (TA7W/OH2UDS) ve Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’ndeki yüksek lisans çalışmaları sırasında tasarladığı radyo teleskop sisteminin, Kreiken Rasathanesi bünyesinde öğrencilerin, öğretim görevlilerinin ve radyo astronomi meraklılarının erişimine açılması planlanmıştı.
İlk aşamada; VeriTeknik firması sahibi Sayın Cem KARACA tarafından projemiz için MoEP’e hibe edilen 1 adet 4,3 metre, 1 adet de 2,5 metre çapında çift yönlü veri haberleşmesinde kullanılan metal gövdeli parabolik çanak antenlerin, Kreiken Rasathanesi’ne yerleştirilmesi kararlaştırıldı.
Resim-3. Kreiken Rasathanesi’nde bulunan güneş radyo teleskopu. (Image Credit: Kreiken Observatory)
Antenlerin konumlanacağı yer olan Ankara Üniversitesi, Kreiken Rasathanesi; bize çok da yabancı değil. Daha önce buradaki yazıdan da görebileceğiniz üzere rasathanede bulunan güneş gözlemlerinde kullanılan eski radyo teleskop üzerinde incelemeler yapılmıştı.
Yazının devamında, çanak antenlerin taşınması süreçlerine ve sonraki aşamalara değineceğiz.
Yükleme Süreci
Demonte durumdaki parabolik antenler, güvenlik önlemleri alınarak bulundukları bahçeden motorlu vinç ile dikkatli ve yavaş bir şekilde kaldırıldı.
Antenlerin kenarlarının zarar görmemesi adına düz bir şekilde araca yüklenmesinden sonra, çanak sabitleme sistemlerine ait ağır demir parçalar da yine vinçle yerinden kaldırıldı ve taşıyıcı araca yüklendi.
Resim-4. Anten taşıyıcı metal platformların yüklenmesi. (Image Credit: MoEP)
Araç üzerine yüklenmiş tüm ekipman, kalın kayış halatlarla gergin ve sağlam bir şekilde sabitlendi.
Resim-5. Çanak antenlerin taşıyıcı araca yüklenişi. (Image Credit: MoEP)
Taşıma Süreci
Bu ebatlardaki çanakların taşınması özellikle karayolu kullanılması durumunda çok dikkat edilmesi gereken bir konu. Bu nedenle taşıma işleminin sorunsuz tamamlanması için trafiğin en az yoğun olduğu ve geniş yol güzergahı belirlendi.
İntikal esnasında da gerekli güvenlik ve yol emniyet tedbirlerinin alınması konusuna azami derecede dikkat edildi.
Resim-6. Karayolu ile intikal aşaması. (Image Credit:MoEP)
İntikal esnasında taşıyıcı aracın önünde ve arkasında güvenlik ve ışıklı ikaz araçları yer aldı. Ardından taşıyıcı ve refakatçi araçlar, trafik güvenliğini riske atmayacak hızda ve aralıkta intikale başladı.
Ankara’da bulunan ve bu çalışma için iş yerinden günübirlik izin alan bir amatör telsiz operatörü arkadaşımız Cem KARAGÖZ (TA2GY)‘de çalışmalara yakinen refakat etti ve MoEP’e anlık konum ve iletişim desteği sağladı.
Yaklaşık 45 dakika süren yolculuk, araçların Ahlatlıbel’de bulunan Ankara Üniversitesi, Kreiken Rasathanesi’ne (Astronomi ve Uzay Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi) ulaşmasıyla sorunsuz bir şekilde tamamlandı.
Malzemelerin İndirilmesi
Araçlar rasathanede Merkez Müdürü V. Sayın Doç.Dr.Mesut YILMAZ ve ekibi tarafından karşılandı, ardından daha önce kararlaştırılan indirme bölgesine yönlendirildi.
Resim-7. Çanak antenlerin Kreiken Rasathanesi bahçesine indirilmesi. (Image Credit:MoEP)
Rasathanede bekleyen ekip tarafından toprak zemin düzleştirilmiş, antenlerin zarar görmemesi adına ahşap paletler önceden yerleştirilmişti.
Antenler büyük bir dikkatle araçtan indirildi ve ahşap paletlerin üzerine ters olarak yerleştirildi. Malzemeler de yağmur vb. etkiye maruz kalmayacak şekilde sarılı halde muhafazaya alındı.
Resim-8. Çanak antenleri geçici yerde konumlandırılması. (Image Credit:MoEP)
Sonraki Aşamalar
Çanak antenler şimdilik bir süre bu geçici yerlerinde kalacaklar. Daha sonra plana göre asıl konumlanacakları yerde montajları yapılacak, sabitleme yeri betonlanması, ana gövde taşıyıcı ve yönlendirici kolların boyası tamamlanacak ve ardından yüzey kontrolü yapılacak.
Donanımların radyo astronomi gözlemlerine uygun hale getirilmesi için çanak antenlerin mevcut besleme noktası, taşıyıcı kolları yerlerinden çıkarılacak yenileri eklenecek. Bunun yerine yeni besleme noktası ve taşıyıcı kollar monte edilecek.
Amatör radyo gözlem çalışmalarında ihtiyaç duyulacak diğer donanımlar olan; alıcı sistem, veri depolama sunucusu, firewall, network switch, sinyal ve veri kabloları ile konnektörler çalışmaya destek amaçlı MoEP tarafından sağlanacak. Ardından da sistemlerin yerinde kontrolü, kalibrasyonu ve testi yapılarak devreye alınacak.
Bu işlemler için de kaynak oluşturulması ve destek bulunması konularında MoEP ekibi olarak çalışmalarımıza yoğun bir şekilde devam ettiriyoruz.
Kaynak temin edildiğinde ilk iş olarak yapısal faaliyetleri hızlıca tamamlayarak sistemi bir bütün olarak çalışır hale getirmeyi ve hizmete sunmayı hedefliyoruz.
Kreiken Rasathanesi’nde faaliyete geçirilmesi planlanan gözlem donanımı ve elde edilen veriler; araştırma görevlileri, öğrenciler ve MoEP gönüllülerince ortak kullanılacak. Çalışmalar zaman zaman okuyucularla da paylaşılacak.
Tüm bu çalışmalar; Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nün konuyla ilgili çalışmalar yapan değerli öğretim görevlilerinin önderliğinde işbirliği çerçevesinde sürdürülecek, teknik ve teorik bilgi paylaşımının sürekliliği, farklı sistemlerin kalibre çalışmaları, aynı hedeflerin paralel olarak izlenmesi ve analiz sonuçlarının paylaşılması için ortam oluşturulacak. Radyo teleskop sistemi Kreiken Rasathanesi’nin kontrolünde olacak.
Diğer yandan; iki farklı noktada daha hazırlıkları devam eden çalışmaların tamamlanması ile birlikte bu uzak gözlem istasyonları da MoEP-Radyo Astronomi Gözlem Ağı’na dahil edilecek.
Bu aşamaya kadar yürütülen çalışmalarda emeği geçen tüm bilim severlere, malzeme desteği sağlayanlara, gönüllülerimize ve değerli öğretim görevlilerimize bir kez daha teşekkür ederiz.
