Habitat Marte – Uzay Analog Araştırma İstasyonu (Brezilya-Röportaj)

Uzay; çoğu zaman merak uyandırdığı kadar, öngörülemez tehlikeleri de karanlığında barındırmaktadır. Bu nedenle bilim insanları birçok deneylerinde hedef ortama en yakın şekilde tasarlanmış benzetimler veya bilgisayar simülasyonları kullanmaktadırlar. Öncü araştırmalar, Mars’ta yaşam konusunda da Mars’a gönderilmiş ve halen gelişimi devam eden yeni uzay araçları konusunda da bu şekilde hareket edilmiştir.

Ancak söz konusu araştırmalarının odağında bu kez Mars’a gidecek bir yaşam formu (insan) olduğunda çalışmalar çok daha farklı bir boyuta taşınmak zorundadır. Makineler genellikte mekaniktirler, sensörleri ile algılarlar; itaatkar, duygu veya kaprisleri olmayan sistemlerdir, çalışabilmeleri için gerekli lojistik gereksinimleri de farklıdır.

Oysa insan yaşam formu beraberinde sadece su ve yiyecek götürmez. Gittiği her yere duygularını, korkularını, fobilerini, kaprislerini ve diğer ihtiyaçlarını da beraberinde götürür. Bu durumda simülasyonların bilgisayar ekranlarından daha gerçekçi simüle edilmiş ve Dünya üzerinde kurulmuş Mars Araştırma İstasyonlarında bizzat yaşanarak denenmesi gerekmektedir.

İşte bu amaçla birçok ülkede bilim adamları, gönüllüler ve amatörler tarafından -hatta bazıları devletler tarafından finanse edilen- araştırma istasyonları kurulmuştur. Mars ile ilgili kurulan grupların sayısı oldukça çok olsa da fiili olarak hayata geçirilmiş çok az sayıda aktif araştırma istasyonu bulunmaktadır.

Dünyadaki Mars araştırmaları konusunda çalışmalar yapan farklı gruplarla işbirliğimiz olduğunu daha önce ifade etmiştik. Bu makalede sizleri oldukça uzak bir Mars araştırma istasyona götürüyoruz; Brezilya!

Resim-1. Habitat Marte istasyonunun konumu.

Bu kapsamda ilk tanıtımımız; daha önce topluluğumuz ile bir tele-konferans gerçekleştirdiğimiz ve Brezilya’da bulunan “Habitat Marte” topluluğu ile olacak. Sayın Prof.Dr.Julio Rezende ile gerçekleştirdiğimiz yazılı röportajı sizlerle paylaşıyoruz.

Merhabalar. Gerek ortak çalışmalar konusunda gösterdiğiniz ilgi ve gerekse röportaj önerimizi kabul ettiğiniz için teşekkürler Sayın Prof.Dr.Julio Rezende. Başta siz olmak üzere topluluğunuzun değerli üyelerine selam ve iyi dileklerimizi göndererek röportajımıza başmak istiyoruz.

Öncelikle okuyucularımıza kendinizi tanıtır mısınız? Julio Rezende kimdir? Halen nerede ve hangi görevleri yürütmektesiniz? (Bu arada, topluluk olarak; CFA’daki yeni federal danışmanlık görevinizi ayrıca tebrik ederiz.)

Resim-2. Julio Rezende CFA Meclis Üyesi olarak aday gösterildi. (Image Credit: CRA-RN)

Bilim, Teknoloji ve Matematiğin Türkiye’de yaygınlaşması için gösterilen tüm çabalarınız için teşekkürler.

Bana gelince, aslen uzay ve sürdürülebilirlik hakkında farkındalık sağlanması ve bilgi üretimine yardımcı olmak isteyen bir araştırmacıyım.

Bunun için en iyi araçlardan biri uzay analog istasyonlarıdır. Dünyanın birçok yerinde eğitim, araştırma ve çevresel konularında yeni analog uzay istasyonlarının oluşturulmasını destekleme konusu ile de ilgileniyorum. Yüksek lisansımı inovasyon ve doktoramı sürdürülebilirlik konusu üzerine yaptım.

Uzay analog istasyonları, inovasyon ve sürdürülebilirlik ile ilişkim doktora sonrası sürecimle birlikte 5 yıla dayanıyor. Yönetim ve Psikoloji alanında lisans, Sürdürülebilirlik üzerine yüksek lisans ve doktora (Universidade Federal do Rio Grande do Norte – UFRN) ve Central Florida Üniversitesi (UCF) (Orlando – Florida)’da doktora sonrası.

UFRN’de profesör, FAPERN‘de yenilik direktörü, uzay analog istasyonu Habitat Marte‘nin koordinatörü ve CFA meclis üyesiyim.

Mesleki bilgi ve ilgi alanlarınızın aslında Mars araştırmalarına çok da uzak olmadığını görüyoruz. Mars konusunda sizi en çok etkileyen ve bu çalışmalara başlatan konu nedir?

Resim-3. MDRS görevinde Mars hakkında bilgi edinme. (Image Credit: The Mars Society – MDRS)

Sürdürülebilirlik hakkında düşünmek için aslında bir meydan okuma. Orada yani Mars’ta operasyonlar nasıl olacak, bunu nasıl tartışabiliriz ve Dünyadaki günlük yaşamımızda uygulanabilecek olası çıktıları nelerdir ve elde edilecek yan ürünleri nasıl belirleyebiliriz gibi konular.

Uzay, sürdürülebilir teknolojiler, analog Mars görevleri süreçlerinin yönetimi, projeler, inovasyon ve sürdürülebilirlik gibi yönetim araçlarının öğrenilmesini ve uygulanmasını içeren kitap hazırlıklarınız da dahil bazı kitaplar yazmıştınız. Bu çalışmalarından ve içeriğinden bahseder misiniz? Yeni bir kitap çalışmanız var mı?

Resim-4. Perseverance – Habitat Marte ve Uzay Teknolojileri kitap kapağı. (Image Credit: Julio Rezende )

Perseverance (Azim 2020 Rover) hakkında çıkan bir kitabım var. Sadece bu NASA gezgini değil, aynı zamanda Habitat Marte’nin de deneyimiyle ilişkili davranış, tutum, zorluklarımız ve başarılarımızla  sebatımız ve gelecek hakkında umutları da içeriyor. Diğer kitaplarla ilgili olarak da, ileride Mars, uzay ve sürdürülebilirlikle ilgili yeni kitaplar yayınlamayı planlıyorum.

2016 yılında Amerika/Washington DC’de düzenlenen 19’ncu Mars Toplum Konvansiyonu’nda Mars hakkında bir araştırma yayınlayan ilk Brezilyalı olma unvanına da sahipsiniz. Araştırma konunuz neleri içeriyordu, bu süreç nasıl gelişti ve sonrasında ne tür geri dönüşler aldınız?

Resim-5. 21’nci yıllık Uluslararası Mars Derneği Kongresi sırasında. (Image Credit: Julio Rezende)

2016’da ABD’deki 19. Mars Topluluğu kongresinde Brezilya uzay analog istasyonu Habitat Marte’nin operasyonunun nasıl olacağına dair ilk düşünceleri sundum ve aynı zamanda daha önce katıldığım Utah, ABD’deki Mars Çöl Araştırma İstasyonu (Mars Desert Research Station-MDRS) operasyonundan öğrendiklerini paylaştım. Katılımcıların Güney Yarımküre’deki ilk uzay analog istasyonuyla ilgili öneriye olan ilgisini görmek çok ilginçti. Bu etkinliğin önemli bir sonucu, topluluk ağında aynı konuda çalışan insanları tanımaktı.

2017’de MDRS’de ilk Brezilyalı araştırmacı ve ekip lideri olarak görev aldınız. Bu süreç nasıl gelişti ve bu deneyim size neler kazandırdı? MDRS’de bulunduğunuz sürece hangi alanda araştırmalar yaptınız?

Resim-6. Julio Rezende MDRS mürettebatı ile birlikte. (Image Credit: Julio Rezende)

MDRS’de katıldığım “Görev-182”, bir uzay analog istasyonunun çalışması hakkında bilgi edinmek adına çok önemliydi. MDRS’de geliştirilen araştırma, analog sistemler ve gelecekteki gerçek uzay analog istasyonlarında çalışacak sürdürülebilirlik uygulamaları içermekteydi. MDRS görevleri sırasında uygulanan metodoloji, İsrail’deki D-MARS uzay analog istasyonunda da uygulandı ve şu anda Habitat Marte tarafından düzenlenen tüm görevlerde de uygulanıyor.

Habitat Marte kurulmasına nasıl karar verildi? Kimler öncülük etti ve kurulum sürecinde neler yaşandı?

Resim-7. Julio Rezende NUPECS’de. (Image Credit: NUPECS)

Utah çölünde muhteşem MDRS deneyimini yaşamam, bize Habitat Marte’yi oluşturmamız için ilham vermesinden bu yana devam eden süreçte bana öncülük etti. Bu, harika sürdürülebilirlik deneyimlerini incelemek doktora sonrası dönemimde oldu.

Uzay analog istasyonları gibi kapalı sistemlerin, kendi kendine sürdürülebilirlik hakkında düşünmek için çok önemli yerler olduğunu gördüm. Daha sonra Habitat Marte’nin kurulduğu yerde sürdürülebilir inşaat ve sosyal teknolojiler üzerine araştırma geliştirdik. Yapılarımızın bazı fotoğrafları buradaki bağlantıdan görülebilir.

Natal’la biraz uzak mesafede. Habitat Marte’ye gelmek için siz ve araştırmacılarınız yaklaşık 120 Km.lik bir yolu kullanmak zorunda kalıyorsunuz. Yolun büyük bir bölümü asfalt olsa da uzaklık sizin için temel gıda temini veya acil sağlık hizmetlerine erişim konusunda sıkıntı yaratıyor mu?

Resim-8. Habitat Marte istasyonunun önünde kaktüs manzarası. (Image Credit: Canindé Soares)

Gereken tüm unsurları tedarik etmek için Habitat Marte’ye yapılacak seyahatleri çok iyi planlamamız gerekiyor. Ancak yakınlarda (7 Km.) küçük bir şehir var ve bazı acil yiyecek ihtiyaçları, aletler ve sağlık için gerekli malzemeleri bulabileceğimiz konumda.

Habitat Marte’yi oluştururken hedeflenen diğer amaç ve beklentiler nelerdir?

Resim-9. Julio Rezende Habitat Marte’de öğrencileri kabul ederken. (Image Credit: Julio Rezende)

Habitat Marte bu kapsamda 10 hedef sunar;

1. Mars’ta çalışacak ve kızıl gezegende yaşanabilirliği destekleyecek teknolojiler geliştirmek için alan oluşturmak,
2. Mars ve Dünyanın bölgelerine uygulanacak su temini, yiyecek, barınak ve giyim ile ilgili teknolojileri geliştirmek,
3. Bir araştırma merkezi olarak Universidade Federal do Rio Grande do Norte-UFRN araştırmacılarının işbirliğini ile dünya çapındaki teknolojileri tanımlamak için çalışmak,
4. Mars araştırma istasyonlarınca, kuraklık ve şiddetli hava koşulları nedeniyle iklim değişikliğinden etkilenen topluluklara aktarılacak olası sonuçları ve teknolojileri belirlemek,
5. Dünya çapında uzay araştırma grupları ile işbirliği ve ortaklıklar kurmak,
6. Eğitimciler ve öğrenciler için Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (STEM) ve kişisel sürdürülebilirlik ile ilgili yeni bilgiler sunmak için eğitici bir yer olmak,
7. Yeni iletişim becerileri, yaratıcı düşünme becerileri ve hem geleneksel hem de teknoloji becerileri açısından yeni bilim insanlarını teşvik edecek bir yer olmak,
8. Caiçara do Rio do Vento Topluluğu ve aileleriyle işbirliği yaparak öğrencilerin bilime karşı tutumlarındaki değişikliklere ve üniversite seçim yolları farkındalığına ve bilimsel kariyerler için fırsatlara odaklanmak,
9. Yeni Mars araştırma istasyonlarını ve uluslararası uzay ajanslarını destekleyen bir organizasyon olmak,
10. Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, kurak ve yarı kurak bölgelerdeki Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG’ler) ile ilgili alanda yeni uygulamaları tartışan aktif bir oyuncu olmak.

Habitat Marte’nin kurulduğu bölgeye nasıl karar verildi? Bulunduğu alanın belli bir jeolojik vb. bir özelliği var mı? Habitat Marte coğrafi konum olarak metropollere uzak bir yerde kurulu. Brezilya’nın kuzeydoğusunda ve yarı kurak bir bölgede kurulması konusundaki seçim kriterlerinizde hangi etkenler ön plana çıktı? Bu yer seçimi bir öneri şeklinde mi gerçekleşti yoksa bir araştırma sürecinin sonucu muydu?

Video-1. Habitat Marte istasyonu drone ile çekim.

Bu konuda öne çıkan şu nedenlerden bahsedebiliriz;

• Alanda daha önce yapılmış olan araştırmalar,
• Bulunduğu alanda kaktüs de bulunan yarı kurak bir ekosistem olması,
• Su kıtlığı ve buna bağlı zorlukların mevcut olması,
• Mars regolitine benzer bir toprak benzeri bulunabilecek önemli bir sıcak nokta olan Cabugi’deki  sönmüş volkana yakın olması,
• Rio Grande’den Norte Eyaleti başkenti Natal’dan sağlanabilecek uygun lojistik koşullar.

İleriki zamanlarda Yağmur Ormanları bölgesinin kurak bölgelere nazaran diğer ekstrem koşullara sahip olması nedeniyle ikinci bir habitat alanı açmayı düşünüyor musunuz? Yeryüzündeki oksijenin yüzde 20’sini sağlayan, “Dünyanın akciğerleri” olarak adlandırılan Amazon Yağmur Ormanları yılda bir milyar tondan fazla atmosferik karbonun salınımını önlüyor. Ayrıca sizin de bildiğiniz üzere Amazon ormanları üst atmosfer rüzgarları ile taşınan sahra tozları, volkanik küller ve su kaynaklarının kirliliği gibi ekolojik yaşam birçok risk faktörünün de tehlikesi altında. “Novo Progresso” kenti bölgesindeki çeşitli yangınlar yağmur ormanlarında ciddi orman kayıplarına neden oldu. Öyle ki, Brezilya Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü (INPE) de ormanların önemli ormansızlaşma oranına dikkat çekerek açıklamalarında bu konuya değindi. INPE zaten tüm belgelerde bir meteorolojik veri ağı üzerinde çalışıyor. Habitat Marte’nin bir uzak istasyonunun da bu konunun bir parçası olup olmayacağını merak ettik.

İlginç bir fikir. Yaşadığımız yer olan Natal’daki INPE ofisi ile şimdiden işbirliği yapıyoruz. Ancak gelecek için atılacak tüm yeni adımlar, aynı zamanda bunun için sağlanacak mevcut finansmanla ad doğrudan ilgilidir.

Habitat Marte’nin bu bölgede kurulması bölgenin tanınırlık, kalkınması veya sosyo-ekonomik açıdan bir geri dönüşümü oldu mu? Bölge sakinlerinden olumlu ya da olumsuz herhangi bir tepki aldınız mı?

Video-2. Robert Zubrin (The Mars Society)

Caiçara do Rio do Vento Belediyesi ve şehirdeki bir devlet okulu ile çok iyi bir ilişki içerisindeyiz. Habitat Marte’nin yerel topluluk üzerinde de etkileri olumludur. Bu konudaki amacımız, ekonomik sürdürülebilirliği araştırmak ve operasyonlarımız için olası finansmanı belirlemekle ilgilidir. Ancak şimdi Habitat Marte, aynı zamanda bölgedeki turistik bir yer olmakla birlikte, sık sık meraklıların faaliyetlerimiz hakkında daha fazla bilgi edinmesini sağlıyor.

Öğrencileri; Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (STEM) ile ilgilenmeye davet etmek için bu alanı tetikleyici olarak kullanarak herkes için daha iyi bir eğitime katkıda bulunuyoruz ve bunu  dünya çapında da yapmak istiyoruz.

Tesisin kurulumu sırasında projede fark edilmeyen veya sonradan ortaya çıkan ciddi aksaklıklar oldu mu, olduysa bu sorunlar nasıl aşıldı?

Resim-10. Habitat Marte sera alanı. (Image Credit: Julio Rezende)

Başından beri en büyük endişe, tarımsal deneylerimize nasıl yeterli su sağlanılacağı ve seranın sürekli çalışır durumda kalmasıyla ilgili. Bu büyük bir meydan okuma. Daha fazla suya ihtiyacımız var ve sudan nasıl tasarruf edeceğimiz ya da atık suyun yeniden kullanımını nasıl teşvik edeceğimiz konusunda artık daha bilinçliyiz.

Habitat Marte sizin koordinatörlüğünüzde UFRN – Rio Grande do Norte Universidade Federal’de Endüstri Mühendisliği Bölümü tarafından geliştirilen bir proje. Neden özellikle yarı kurak alanlarda sürdürülebilirlik? Bu konuda yüksek lisans ve doktoranız olması mı sizi bu alanda çalışmaya yöneltti? Çalışma konusu Mars’taki yaşam alanlarına yönelik mi , yoksa Dünyadaki gıda ve temiz enerji ihtiyacının karşılanması, ekonomi vb.) çalışmalar da buna dahil mi?

Resim-11. Julio Rezende – Florida da ödül töreninde. (Image Credit: Julio Rezende)

İklim değişikliği ve küresel ısınmanın, su kıtlığı ve stresten etkilenen alanlara etkileri konusunda yapılan çalışmalar oldukça stratejiktir. Su, enerji ve gıda üretimini göz önünde bulundurarak sürdürülebilir yaşamamıza yardımcı olacak yeni çözümleri gözlemleyerek yaşamanın yollarını geliştirmek gerekiyor. Bunlar; UFRN -Endüstri Mühendisliği Yüksek Lisans dersinde üzerinde çalıştığım konular.

Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla bağlantılarınız ve işbirliği çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz? (Diğer Mars araştırma istasyonları, üniversiteler, CRA-RN ve FAPERN vb.)

Resim-12. Julio Rezende ve  Rio Grande do Norte valisi Fátima Bezerra. (Image Credit: Julio Rezende)

UFRN ve diğer ulusal ve uluslararası kuruluşlarla en büyük işbirliğini sunuyoruz. Son zamanlarda videoda da görülebileceği gibi, Mars Society’den Robert Zubrin tarafından tanınmaktan çok mutluyuz. İşbirliği yaptığımız diğer bazı kurumlar; FUNPEC, D-Mars Analog İstasyon, Greek New Space Society, SEDS Brasil, InnovaSpace ve diğerleri.

Resim-13. Habitat Marte tarafından düzenlenen etkinlik sırasında HI-SEAS sunumu. (Image Credit: HI-SEAS)

Habitat Marte’nin giderleri için nasıl destek sağlıyorsunuz? Devlet tarafından destekleniyor musunuz yoksa kişisel bağışlarla mı?

Resim-14. Habitat Marte çağrı örneği.

Aslında Habitat Marte kişisel kaynaklarla finanse ediliyor. Ancak 2021 yılı için fon arıyoruz. Son zamanlarda ise oditoryumumuzu yenilemek için FUNPEC’ten bir fon alıyoruz.

Habitat Marte istasyonunun yapısında sürdürülebilir kalkınma hedefleriniz doğrultusunda, yenilenebilir enerji ve kaynakların yeniden kullanılması konusunda ağırlık verildiğini biliyoruz. Bu konuda yapılan çalışmalar nelerdir? (Örneğin yağmur suyu hasadı ve suyun geri kazanımı, güneş ve rüzgar enerjisi, küllerin ayrıştırılması, insani atıkların ayrıştırılması yeniden kullanılabilirliği)

Resim-15. Habitat Marte serasından online yapılan sunumdan bir kare. (Image Credit: Julio Rezende)

Gri suyu (lavabodan ve duştan gelen kanalizasyon) arıtmak için bir sistemimiz var, ayrıca yağmur suyunu da topluyoruz. Güneş panellerine dayalı enerji üretimini genişletiyoruz. BioMarte adı verilen gri su sanitasyon sistemi, UFRN’den Halk Sağlığı (Sıhhi Mühendislik) öğrencileri tarafından kuruldu.

Habitat Marte’nin faaliyetleri 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG) ile ilgilidir. Araştırma ve uygulamalarımız, Sürdürülebilir Kalkınma hedeflerini çok çeşitli kuruluşlarda uygulamak için fırsatlar belirledi ve aynı zamanda akademik, hükümet ve iş dünyasının SDG’leri benimsemeye olan ilgisini artırdı.

Habitat Marte sık sık  okullardan ve üniversitelerden öğrencileri kabul eder. Bu anlarda sürdürülebilirlik ve mekan kavramları sunulmaktadır. Öğrenciler ve araştırmacılarla yapılan toplantı, yoksulluğun ortadan kaldırılması için bilgi ve teknolojilerin kırsal üreticilere, öğrencilere ve öğretmenlere aktarılmasının rolünü göstermektedir (SDG1); açlıkla mücadele (SDG2); eğitimin teşviki (SDG4) ve sürdürülebilirlik (SDG13).

Habitat Marte istasyonuna yaklaşık 45 km. uzaklıkta bulunan “Cabugi Ekolojik Devlet Parkı” sahasındaki sönmüş volkan bölgesinde yaptığınız astrobiyoloji araştırmanızdan bahseder misiniz?

Resim-16.  Cabugi volkanı ve bölgedeki etkinliğimiz. (Image Credit: Julio Rezende)

Evet. Habitat Marte’ye yakın, sönmüş bir yanardağ olan Pico do Cabugi veya Cabugi Zirvesi’nden bahsediyorsunuz. Bu, uzay analog kıyafetlerimizi kullanan istasyon/araç dışı aktiviteler (EVA) için çok ilginçtir. Toprak örneklerini Cabugi’den topladık, analizi ise Mineral Teknoloji Merkezi’nde (CT-Mineral) yaptık. Daha sonra da Amerika Birleşik Devletleri’nde Jet Tahrik Laboratuvarı-JPL tarafından geliştirilen analog toprakla ilgili diğer araştırmalarla karşılaştırdık ve benzerlikleri belirledik.

Habitat Marte’nin bir avantajı da, bazalt toplamak için mükemmel bir sıcak nokta olan Cabugi Yanardağı’na 46 km uzaklıkta bulunmasıdır. Bu özellik, Brezilya’da bir Mars toprak simülantının formülasyonu üzerine çalışmaların geliştirilmesine de katkıda bulunmaktadır. Cabugi Peak, zirvede bazalt sunan 19 milyon yıllık sönmüş ve 590 metre yüksekliğinde eski bir yanardağdır.

Bazalt, Ay ve Mars’ta da yaygındır. Volkanik bölgelerde ortak olan bazaldik oluşumlar, bu hammaddenin Mars benzeri bir toprak geliştirmek için kullanılıp kullanılamayacağını belirlemek için iyi bir araştırma kaynağı olmuştur.

Mars toprak simülasyonu üzerine yapılan araştırmalar, Mars ve Ay’da gelecekteki yerleşim yerlerinin beslenmesini sağlayacak olan gıda yetiştiriciliğini değerlendirmek için bu topraklardaki bitkilerin gelişiminin ve davranışının nasıl olacağını değerlendirmenin önemini ortaya koymaktadır.

Ulaşım, iaşe, haberleşme, bilimsel deney gereksinimleri karşılamada vb. gibi ne gibi zorluklarla karşılaşıyorsunuz?

Resim-17. Bir sanal göreve ait örnek ekran görüntüsü (Image Credit: Julio Rezende)

En büyük zorluk, finansal destekle ilgili. Habitat Marte’ye daha sık gidebilmek ve operasyonlarımıza daha fazla kaynak sağlamak için bir finansal destek gerekiyor. Habitat Marte olarak yeni bir uzay giysisi geliştirmek ve bunun için de önemli olan finansmanı sağlamak istiyoruz.

Bir misyonu boyunca sistem kendi yiyeceğini üretebiliyor mu dışarıdan destek almak gerekiyor mu?

Resim-18. Habitat Marte serası ve bio-habitat. (Image Credit: Julio Rezende)

BioHabitat isimli seramızda bazı sebzeler üretiyor; örneğin marul, fesleğen, biber ve domates gibi. Daha fazlasını da üretmek istiyoruz, ancak büyük bir su kıtlığı yaşadığımız için yeterli su tedariği sağlamakta güçlük çekiyoruz.  Daha sonra gelecek zamanlarda süpermarketten aldığımız gıdanın bir kısmı da Habitat Marte’de üretilebilir.

Pandemi zamanında araştırma istasyonunda olanlar diğer insanlara göre daha stabil bir ortamda olduklarından dolayı daha şanslılar diyebilir miyiz, yoksa tam tersi durum söz konusu mu? Örneğin “IVA” veya “EVA” görevlerinin ve belli bir planın yerine getirilmesi hususunda.

Resim-19. Habitat Marte sera hazırlanışı-2019. (Image Credit: Julio Rezende)

Bu süre zarfında Habitat Marte’de başka görevler düzenlemiyoruz, çünkü Corona virüs riski var. Halen devam edenler, tüm faaliyetlerin işlemesini sağlamak için teknik ziyaretlerdir. Yakın zamanda normal bir şekilde mevcut görevlere geri dönmenin mümkün olmasını umuyoruz.

Habitat Marte; sosyal izolasyonun gereklilikleriyle başa çıkmak için, katılımcılar Mars’taki bir uzay istasyonunun nasıl çalışacağını hayal etmeye davet eden Uzay Analog Sanal Görevlerini geliştirdi.

Bu istasyon 7 altyapı sunar:

• Ana istasyon,
• Sera,
• Elektrik santrali,
• Sağlık merkezi,
• Mühendislik merkezi,
• Fırlatma merkezi,
• Sıhhi tesisat merkezi.

Türkiye gibi bir çok ülkeden katılımcılar da davetlidir.

Habitat Marte’nin diğer araştırma istasyonlarına göre sahip olduğu avantajlar ve dezavantajlar nelerdir?

Diğer benzer uzay araştırma istasyonlarına göre Habitat Marte’nin aşağıda listelenen 10 avantajını vurguluyoruz;

1. Sürekli olarak gıda yetiştirme (balık ve sebzeler),
2. Bir adayın taleplerine göre görev planlama imkanı,
3. Bilimsel makale yayınlanmasında yüksek özveri,
4. Bilimsel araştırma başlatmak için öğrenci rehberliği,
5. Uzun süreli deney geliştirme imkanı (bir kaç ay) ve bu deneylerin diğer ülkelerdeki araştırmacılar tarafından uzaktan takip edilme imkanı,
6. Düşük termal genlikli iklim koşulları (19C – 31C),
7. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH’ler) ile ortaklık,
8. Topluluklarla bağlantı; okullardan ve üniversitelerden ziyaretlerin alınması,
9. Malzemelerin yüksek oranda yeniden kullanılabilir olması nedeniyle döngüsel ekonomi ve geri dönüşüm konularına vurgu yapılabilmesi,
10. İklim değişikliği tehditlerinin ele alınmasında uygulamalı sonuçlarla dikkat ve öncelik.

(*) Zayıf nokta ise, şu an için düşük finansman durumu.

Bir analog misyon ortalama ne kadar sürelik bir zamanı kapsıyor?

Video-3. Online görevler ve eğitimlerden bir kare.

Şu anda 2 hafta, ancak bu katılımcı sayısına ve görevin hedeflerine bağlı.

Analog astronotların tesis dışında gündelik görevleri nasıl planlanıyor?

Resim-20. Habitat Marte’de analog astronotların EVA faaliyetleri. (Image Credit: Julio Rezende)

Habitat Marte’de yüz yüze görevler sırasında aşağıdaki gibi faaliyetler gerçekleştirilmektedir.

1. Toprak ve mineral örneklerinin toplanması,
2. Astronomik gözlem,
3. Habitat Marte’deki yaşam destek sistemlerinin değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi,
4. Uzay giysilerinin ve Otonom Sürdürülebilir Soğutma Modülünün test edilmesi, iyileştirilmesi ve değerlendirilmesi,
5. Araç dışı faaliyetlerin (EVA) Performansı,
6. Araç içi aktivitelerin (IVA) operasyonel hale getirilmesi, istasyon içinde gerçekleştirilen eylemler,
7. Görev üyelerinin davranışsal yönlerinin değerlendirilmesi,
8. Raporlama,
9. Operasyonel süreçlerin haritalanması,
10. Misyonlarda üretilen sonuçları bildiren makalelerin geliştirilmesi,
11. Sera ve akuaponik sistemin bakımı.

Habitat Marte de yapılan deneyler (bio, hydroponic, aquaponic ve besin üretimi) deneyleri hakkında bilgi verir misiniz?

Resim-21. Habitat Marte Eğitim Programı: İnsanlar için uzay, sürdürülebilirlik ve tarım. (Image Credit: Habitat Marte)

Yiyecek konusu, uzay görevleri ve analog uzay istasyonu Habitat Marte tarafından işletilen Bio-Habitat serası gibi dairesel habitatlar için önemli bir öğedir. Bu habitatların düzgün işleyişi, gıda üretim sistem/sistemlerinin düzgün işleyişini yönlendirmeli, değerlendirmeli ve aynı zamanda ilgili operasyonların güvenliğini ve kalitesini de garanti etmelidir.

Bu anlamda, Habitat Marte’de gıda üretimini garanti altına almak için birkaç prosedür geliştirilmiştir, bunlar;

• Bio-Habitat aquaponic sistem kullanım prosedürleri kılavuzu,
• Bio-Habitat bakım protokolü,
• Bio-Habitat gıda hasat protokolü,
• Tilapia’nın sürdürülebilir işlenmesi için protokol, (maddede geçen Tilapia ya da Tilapya bir balık türüdür. Bakınız detay)
• Bio-Habitat gözlem protokolüdür.

Habitat Marte Uzay analog araştırma istasyonunun görevi, kendi kendini idame ettiren bir habitat olmaktır. Bu şu anlama gelir; kendi yiyeceklerini üretmek, atıkları geri dönüştürmek, atık su ve yenilenebilir enerji kullanımı. Bu kavram, Şili çölleri gibi ısı dalgaları, iklim değişikliği ve kuraklıklardan etkilenen uzay habitatlarına ve Dünya’nın uzak /kurak bölgelerine uygulanacaktır. Aquaponic teknolojileri ile bir sera işletiyoruz, Tilapia balık ve sebze de üretiyoruz.

Bu deneylerden elde edilen veriler nasıl kullanılıyor?

Veriler, akademik ve mesleki etkinlikler sırasında sunulacak bildirileri hazırlamak için kullanılmaktadır.

Analog astronotların kendi aralarında veya ana istasyon ile haberleşmesi nasıl sağlanıyor, giysiler ve başlıklar gibi donanımların çalışma sistemi nasıl? En son üzerinde çalıştığınız görev giysisi ne tür yenilikleri kapsıyor ve ne zaman tamamlanarak analog astronotlarınızın kullanımıma sunulacak?

Uzay giysimizin yeni bir versiyonunu geliştiriyoruz ve bunu tartışmak için de özel görevler düzenledik. Uzay giysisinin yeniliği; analog astronottan bilgi sağlamak için sensörlerin kullanılmasını ve daha fazla iklim (havalandırma) konforu sağlıyor.

İstasyonda herhangi bir amatör telsiz haberleşme sisteminiz veya gökyüzü gözlem (optik veya radyo alanında) mevcut mu?

Evet. EVA sırasında çok önemli olan haberleşme için analog astronotların kullandığı telsiz iletişim cihazlarımız var; ayrıca nem fonksiyonlu termometreye ve bir teleskopa sahibiz. Hava durumu veri istasyonu kurmak için ortaklıklar arıyoruz. Habitat Marte’nin konumu, evreni gözlemlemek için çok iyi bir konumdadır.

Habitat Marte’ye farklı mühendislik alanların öğrenciler veya sivil ziyaretçiler kabul ediliyor mu?

Lise seviyesinden ileri düzey doktora katılımcılarına kadar birçok akademik seviyeden ve geçmişten katılımcılarımız var.

Zaman zaman otobüslerle okul öğrencileri istasyonu ziyaret etmekteler. Öğrenciler veya çocuklara yönelik ayrı bir çalışmalarınız var mı?

Resim-22. Habitat Marte ve ziyaretçileri. (Image Credit: Julio Rezende)

Onları istasyona kabul ettiğimizde, Habitat Marte ve uzay hakkındaki araştırmanın dünyayı keşfetmek için nasıl anlayış getirebileceği/geliştireceği hakkında bir konferans veriliyor. Bundan sonra Habitat Marte’nin diğer tesisleri gösteriliyor.

Mars konusuna meraklı Türk okuyucularımıza özellikle iletmek istediğiniz bir mesajınız var mı?

Şunu sürekli tekrarlamayı seviyoruz: Habitat Marte, Güney Yarımküre’de faaliyette olan bir ana proje! Sadece Brezilya’da değil, gezegenimizin büyük bir bölümünde de uzay eğitimiyle ilgili.

Brezilya’daki fiziki tesislerimize dayanan uzay analog misyonları ve ayrıca sanal uzay sanal analog misyonları sunuyoruz. “TÜRK KATILIMCILARA, SANAL MİSYONLARIMIZA ŞİMDİDEN HOŞ GELDİNİZ!” demek isterim.

Ayrıca @ HabitatMarte etiketi ile bizi sosyal medyada takip etmenizi öneriyoruz. Lütfen YouTube kanalımızda yer alan 300’e yakın video bilgilendirmelerimize de bakın.

Aslında 1995’ten beri Türkiye’yi ziyaret etmekle ilgileniyorum. İstanbul’da bir kongre için onaylanan bir tebliğim olmuştu ancak deprem olduğu bir dönemdi. Yani, o belirli zamanda seyahati iptal etmem gerekti. Bunun için gerçekten üzgünüm. Bu güzel ülkeyi ziyaret etmek konusunda büyük ilgi duyuyorum. Umarım yakın zamanda Türkiye’ye yapacağımız bir seyahat ve mekan ve sürdürülebilirlik bilinci ile ilgili faaliyetlere katılırım. Bu gerçekten harika olurdu.

Habitat Marte ile ilgilendiğiniz için teşekkürler. İletişim kalalım, yakında görüşmek üzere!

Her iki toplumun da önümüzdeki günlerde birlikte iyi çalışacağına inanıyoruz. Dünyaki Mars Projesi Topluluğu adına röportaj ve paylaşımlarınız için teşekkür ederiz. Türkiye’ye geldiğinizde, Dünyaki Mars Projesi Topluluğu olarak sizi misafirimiz olarak ağırlamaktan onur duyarız. Güzel ülkenizin iyi kalpli insanlarına ve değerli takım arkadaşlarınıza selamlarımızı gönderiyoruz.