Astronotlarımızın beslenme ihtiyacını da düşünmek gerekiyor değil mi? Her gün hazır yiyecek tüketsek, hazıra dağ dayanmazmış. Mars’a giden koloniciler yiyecek ihtiyaçlarını bir süre Dünyadan, kendileri gelmeden önce yüzeye indirilmiş olması planlanan kargo yüklerindeki yiyeceklerden karşılamaları öngörülmekte.
Uzun vadede ise Mars kolonicileri nüfus kalabalıklaştıkça kendi besin ihtiyacın doğrudan Mars’tan karşılamak zorunda kalacak. Halen bunu tam olarak nasıl olacağı netleşmedi. Ancak genel kabul gören hususlarda yapay ışıklandırmalı yeraltı seraları ve bazı bitki formları ön plana çıkıyor.
Tüm bunların olabilmesi için de yine enerji gerekli. Halojen lambalar, ısıtma sistemi, sulama ve nemlendirme sistemlerinin tümü elektrik gücü ile çalışmak zorunda.
Mars Üssümüzün yan kollarını oluşturan silindirik ünitelerinden birini de bu sebeple sera benzetimine ayırdık. Başlayalım.
Yeşil Alan (Sera)
Resim-1. Sera ünitesinin maket üzerindeki konumu.
Sera ünitemiz modelimizin hava kilidi kapısının sol tarafında bulunan yan kollardan biri olacak. Dış kapak kısmı resimde 3D olarak baskı alınmış olsa da 4 mm .kontrplaktan kapak tasarımı yapılabilir. Daha sonra matkapla bunu üzerinde delikler açarak çeşitli şekiller oluşturabiliriz.
Resim-2. Sera yan silindirik ünitenin dilimlenmesi.
Mars Üssümüzün daha önce bu bölümde kestiğimiz 75 mm. çaplı ve 100 mm. uzunluktaki yan silindirik bölmelerinden birini alıp, yatay olarak kesmemiz gerekiyor. Kesilen bazı parçaları kullanacağımız için kesmeden önce sağ alttaki gibi ikişer çizgi atalım ki sonradan aynı yere denk getirmek kolay olsun.
- A = 20 mm.
- B = 50 mm.
- C = 10 mm.
- D =20 mm.
Önce iki taraftan uzunlamasına keselim. Bir kaç mm’.lik hata payı sorun çıkarmayacaktır. Daha sonra ölçülere göre dilimlemeyi yapabilirsiniz.
Burada iki yandaki “A” ve “D” parçasının altında sonlandırma kapakları olacağı için destek amacıyla 20 mm. uzunluğunda bıraktık. “C” parçası ise ortada saydam kısmı tutacak olan bir destek parçası oluşturacak. “B” ise zaten kesim paylarını çıkarınca 48-50 mm. civarında bir parçamız artacak. Onu şu an kullanmayacağımız için bir kenara ayıralım.
Resim-3. Yan silindirik ünitenin dilimlenmiş ve parçaları ayrılmış hali.
Kesim sonrası yukarıdaki gibi bir dilimleme yapmış olacağız. Üstte de belirttiğimiz üzere kenara ayıracağımız parçamız “1” numaraydı. Artan malzemeleri atmamanızı ve bir kutunun içinde muhafaza etmenizi öneririm.
Daha sonra küçük işler ve eklentiler için ihtiyaç duyabilirsiniz. Kesimden sonra iç ve dış kısımlarda oluşan plastik çapakları en ince zımparamızla temizleyelim.
Resim-4. Dilimlenmiş parçaların yeniden birleştirilmesi.
Yukarıdaki resimde de gösterildiği gibi sağdaki iki yarımay parçayı yerine yapıştıralım. İşlem sonrası sağda görüldüğü gibi bir sera yapımız olmalı. Soldaki parçayı da artık malzemeler kutusunda muhafaza edelim.
Bu işlemi de tamamladığımızda, Mars üssümüzün yiyeceğini sağlayacak olan serasını da tamamlamış olduk. Normal şartlarda üst camlı kısım elbette bu kadar ince ve korumasız olmayacaktır.
Radyasyon korunmasın için habitat alanlarının üst kısımlarında oldukça kalın buz ve katmanlı su tabakalarının kullanılması planlanmaktadır. Ancak üssümüz bir eğitim modeli olduğu için yapı olarak gerçeği gibi silindirik yapıda, üst kısmı biraz görsellik katmak için saydam olacak.
Seramızın saydam çatısını oluşturmak için kullanabileceğimiz malzemeler; A4 asetat kağıdı veya plastik dosyaların ön kısmındaki hafif buzlu saydam kapak olabilir. Burada anlatılan çalışmada asetat naylonu kullanılacak.
Yine aynı şekilde görsellik ve gerçeklik katmak adına oldukça yavaş büyüyen kara yosunlarından zemine parça parça ve küçük taşlar üzerine yerleştirebilirsiniz. İç dekorasyon ve döşeme kısmını sonraya bırakalım.
Yüzey Araçları Hangarı
Mars üslerinde yaşayacak olan insanların korunması kadar, orada astronotlara yardımcı olacak olan çeşitli yüzey araçları ve insansız hava araçları gibi araçların da korunmaya ihtiyacı olacaktır.
Yoğun toz fırtınaları, aşırı soğuk hava mekanik aksamlarda, hidrolik yağlama ekipmanlarında, türbin ve portatif güneş enerji panellerinde oldukça zararlı etki bırakacaktır. Bu nedenle Mars üssümüzde bulunan üçüncü silindirik üniteyi de araç hangarına ayırdık.
Resim-5. Yüzey araçları hangarının konumu.
Hangarımız hava kilidi kapımızın sağ tarafında bulunan silindirik üniteyi oluşturacak. Uç kısmında bir kapak ve kapak üzerinde basit bir mekanizma parçamız olacak.
Resim-6. 75 mm.lik silindirlerin kapakları.
Diğer silindirde kullanacağımız için 2 adet 71.4 mm. lik kapak keselim. Bunu 75 mm.lik borunun iç kısmını referans kullanarak çizebilirsiniz. Kapaklarımız yine her zamanki gibi iç kısma oturacak şekilde olacak.
Kapaklardan birini hangarda kullanacağız, diğerini de bir sonraki yazıda anlatacağımız diğer silindir ünitede. İkinci kapak beklemede kalsın ve bir kenara ayıralım.
Resim-7. Kapak menteşe parçası.
Hangarımızın dairesel kapağı için bir menteşe sistemi gerekli. Yukarıdaki resimde 75 mm. lik orunun üst kısmına yerleşecek olan ve kapağı tutacak olan basit bir yapı oluşturalım. Küçük parçaları ölçülere göre kesip yapıştırabilirsiniz.
Şimdilik ön kısmı kapatmayalım açık kalsın. en son ayarlamaları tamamladıktan sonra o ön ve arka kısımdaki dikdörtgen boşluğu da kapatırız.
Resim-8. Kesim parçaları.
Yukarıdaki resimde ise hangar menteşesi için kullanacağımız iki kol (6) numara ile gösterilmiş ve ölçüleri verilmiş haldedir. Kesme isine başlamışken (1), (2), (3), (4) ve (5) nolu parçalarımızı da keselim.
- 1 Nolu parça; 38 mm. x 20 mm.
- 2 Nolu Parça; 28 mm. x 20 mm.
- 3 Nolu Parçalar; 20 mm. x 10 mm.
- 4 Nolu parçalar; 10 mm. x 10 mm.
- 5 Nolu parça; 30 mm. x 30 mm. x 8 mm.
İletişim Kulesi
Mars yüzeyinde bulunan gezginler (rover) ve yörüngesine bulunan uydularla nasıl haberleştiğimizi detaylı bir şekilde incelemek isterseniz Derin Uzay Ağı (Deep Space Network – DSN) makalemize bakabilirsiniz.
Resim-9. İletişim kulesi konumu.
İletişim kulemiz Mars Üssü’nün üst arka kısmında kalan kuledir. Amacı üssün iki yönlü haberleşmesi sağlamaktır.
Resim-10. Kule etrafındaki delikler ve üst kapak görünüşü.
Haberleşme kulemizi bir önceki 5’nci bölümde zaten kesmiş ve kapak kısmını da ayarlamıştık. Resimde verilen ölçülere göre PVC borunun kapak olmayan tarafından delikler açalım.
Delikler için 3 ile 5 mm arasında herhangi bir matkap çapı kullanabilirsiniz, kritik değildir. Sadece düzgün ve hizalı kesilmesi görsel bütünlük sağlar. Ben karşılıklı 4 ve 2’şer delik açmayı tercih ettim.
Resim-11. Üst kapaktan ayrılacak olan parçanın kesim ölçüsü ve sonrası.
Henüz yapıştırmadığımız kapaktan, uç kısmından itibaren 10 mm.lik bir çizgi çizelim. Daha sonra kapaktan parçayı yukarıdaki resimde verilen ölçülere göre düz bir şekilde kesip ayıralım. Kapağın büyük olan parçasını PVC boruya yapıştıralım ve sabitleyelim.
Resim-12. Haberleşme kulesi üst taraf – açılır kapak kısmı.
Kestiğimiz küçük kapak parçasını açıp kapamakta kolaylık olsun diye üzerine “L” şeklinde bir kol ve tutucu tasarlayalım. Yukarıda sağdaki resimdeki ölçülere göre bu “L” parçayı keselim.
Uzunluklar çok kritik değil, sadece sağdaki resimde gösterilen “L” parça ile kestiğimiz kapak parçası arasında 2 mm. boşluk bırakalım ki o kısma 1.8 mm. kalınlığında boru cidarı rahatça oturabilsin. Bunu borunun üzerine yerleştirerek de ayarlayabilirsiniz. Ayarlama işleminden sonra kapağın üzerinde “L” parçayı yapıştıralım.
Resim-13. Açılır kapak tutucu.
Sıra geldi kapak sabitleyiciye. 10 mm x 10 mm lik parçalarımızın arasında 6 mm. boşluk kalacak şekilde yapıştıralım. Bu kısma az önce kestiğimiz “L” parça rahatça oturmalı. Burada herhangi bir menteşe pimi kullanmamıza gerek yok. İç kısma yuva şeklide oturup iki küçük parça da küçük kapağın sabit durmasına yeterli olacaktır.
Resim-14. Kapağın açık ve kapalı halde macunlanmış, zımparasız görünümü.
Yedinci bölümde görüşmek üzere.
Yazı Dizisi İndeksi
1. Bölüm – Çocuk Uzay Gücü (1) Genel Tanımlama
2. Bölüm – Çocuk Uzay Gücü (2) Mars Üssü
3. Bölüm – Çocuk Uzay Gücü (3) Mars Üssü
4. Bölüm – Çocuk Uzay Gücü (4) “İki Dünya, Tek Yürek”
5. Bölüm – Çocuk Uzay Gücü (5) Mars Üssü
7. Bölüm – Çocuk Uzay Gücü (7) “Muria, Işık ve Pia”
